Το «Αυτί [2009-2019]» στην Καθημερινή

Κριτική της Λίνας Πανταλέων για το «Αυτί 2009-2019» (εκδόσεις Ιωλκός, 2019), της Χριστίνας Καράμπελα, δημοσιευμένη στην Καθημερινή.

Τα λόγια των άλλων

«Σημειωματάριο της απάθειας» υποτιτλίζει η Χριστίνα Καράμπελα το μικρό της βιβλίο, τρίτο κατά σειράν, μετά από δύο μυθιστορήματα. Η απάθεια, που αρχειοθετούν οι σελίδες, είναι ατομική και συλλογική, απότοκη της δεκαετούς οικονομικής κρίσης.

Ο θόρυβος μιας καταθλιπτικής πόλης

Ο ήρωας, ένας κατ’ επάγγελμα και κατά συρροήν ωτακουστής, που εργάζεται σε εταιρεία στατιστικών ερευνών, συλλέγει σπαράγματα διαλόγων, ιδιωτικές ιστορίες, ανέστιους μονολόγους, ημιτελείς όψεις της καθημερινότητας των Αθηναίων. Με άλλα λόγια, κρυφακούει τον θόρυβο μιας ολοένα πιο καταθλιπτικής πόλης. Επηρεασμένος βαθιά από τον συναισθηματικό αντίκτυπο των λόγων που τον περιβάλλουν, βαθμιαία εξομοιώνεται και ο ίδιος με τα υποκείμενα που παρατηρεί, γίνεται μελαγχολικός, σκυθρωπός και απαθής.

Καταφύγιο

Κάθε εποχή έχει το λεξιλόγιό της. Τώρα μιλάμε για πανδημία, καραντίνα, κρούσματα και φονικό ιό. Τότε μιλούσαμε για χρέος, έλλειμμα, οίκους υποβάθμισης και αφηγήματα. Ο ήρωας ασφυκτιά από την απόπνοια των περιρρέοντων λόγων, που ξεχύνονται από παντού, σκορπώντας «την αποφορά του τίποτα». Στις ατελείωτες διαδρομές του στην πόλη, στα αυτιά του εισχωρούν «κατακερματισμένα περιρρέοντα λόγια που όλα μιλούν για τι άλλο, για το έλλειμμα και το χρέος, για τα επονείδιστα, τα δυσβάσταχτα, τα απεχθή, τα τρισκατάρατα δεινά μας». Εκείνος απολάμβανε την ωτακουστική του δεινότητα όταν υπέκλεπτε ξένες, χαμηλόφωνες ιστορίες, στιγμές από τις ζωές των άλλων, στις οποίες έβρισκε καταφύγιο από την ακατασίγαστη ηχορύπανση του θεσμικού λεξιλογίου. Περισσότερο από όλα τα λόγια, στον αφηγητή αρέσουν εκείνα που δεν ξεστομίζονται. Εκείνα που παραμένουν σκέτες σκέψεις, αμόλυντες από λέξεις και γι’ αυτό ειλικρινείς και απροσποίητες.

Με τον καιρό το ωτακουστικό του χάρισμα παροξύνεται τόσο που κατάφερνε να κλέβει τις σκέψεις των άλλων, χωρίς να ακούσει ούτε ίχνος από τη φωνή τους. Διεισδύοντας σε ενδότατους μονολόγους, ξανάβρισκε τα σκοτάδια που επωάζονταν και μέσα του. Το άκουγε γύρω του, το έβλεπε στις στατιστικές, το αισθανόταν. Οι δείκτες υποκειμενικής συναισθηματικής ευημερίας έπεφταν όλο και πιο χαμηλά. Ήταν δείκτες τρισδιάστατοι, άνθρωποι που φοβούνταν και αρρώσταιναν από θλίψη.

Η ιδέα της Καράμπελα να διαχύσει σε σκόρπιους διαλόγους τη δυστυχία της τελευταίας δεκαετίας είναι αναμφίβολα ευρηματική. Προσφέρει απρόσμενους παραλληλισμούς με την τωρινή συνθήκη. Δεν γίνεται, λόγου χάριν, να μην υπομειδιάσουμε όταν δύο έφηβοι που φιλοδοξούν να στήσουν μια start up, συμφωνούν ότι δεν ετοιμάζονταν «για sprint αλλά για μαραθώνιο». Μπορούμε, επίσης, να καταλάβουμε τη συγκρατημένη αισιοδοξία του 2017, όταν οι δείκτες της ευημερίας ανέκαμπταν σε συνάρτηση με τις ενδείξεις τερματισμού του υπερβολικού ελλείμματος.

Πηή & το υπόλοιπο κείμενο: Η Καθημερινή