«Τα διάκενα του χρόνου & Πρελούδιο στο νέο κοσμικό ψύχος» | ΕΦΣΥΝ

Κριτική της Βαρβάρας Ρούσσου για την ποιητική συλλογή «Τα διάκενα του χρόνου & Πρελούδιο στο νέο κοσμικό ψύχος» (εκδόσεις Ιωλκός, 2023), του Δημήτρη Τ. Άναλι, δημοσιευμένη στην εφημερίδα ΕΦΣΥΝ.

 

Η ύστερη ποίηση του Άναλι

Βαρβάρα Ρούσσου
Επιμέλεια:Μισέλ Φάις

Επειδή ο Άναλις, παρά τις μεταφράσεις και αυτομεταφράσεις του έργου του, ήταν γαλλόφωνος, η ποίησή του νομίζω ότι δεν έτυχε στην Ελλάδα της προσοχής που αξίζει.

Είναι δύσκολο ένα σύντομο κείμενο να δώσει την εικόνα του έργου του Δ. Άναλι, μεγάλο μέρος του οποίου γράφτηκε στα γαλλικά, ενώ ο όγκος και η ποικιλότητά του (ποίηση, δοκίμια, θεατρικό, μεταφράσεις από και προς τα ελληνικά όπως και πραγματείες του επιστημονικού του πεδίου – γεωπολιτική/πολιτική επιστήμη) αποτελούν αντικείμενο ολόκληρης πραγματείας.

Επειδή ο Άναλις, παρά τις μεταφράσεις και αυτομεταφράσεις του έργου του, ήταν γαλλόφωνος, η ποίησή του νομίζω ότι δεν έτυχε στην Ελλάδα της προσοχής που αξίζει. Το αφιέρωμα του περιοδικού Χάρτης (τχ. 47 Νοέμβριος 2022) μας επανασύστησε τον πολύπλευρο δημιουργό και η Αντιγόνη Βλαβιανού, μελετήτρια του έργου του, με εμπεριστατωμένη γνώση των τρόπων και των θεματικών του, καταθέτει εκεί μια πλήρη εργογραφία του που, ακόμη μια φορά, αποκαλύπτει την πολυδυναμικότητα του έργου του.

Το βιβλίο «Τα διάκενα του χρόνου & Πρελούδιο στο νέο κοσμικό ψύχος» που κυκλοφόρησε φέτος συμπληρώνει την εικόνα του ώριμου Άναλι με δύο τρόπους: πρώτον με τα ίδια τα ύστερα ποιήματά του και δεύτερον με το περιεκτικό επίμετρο της Τιτίκας Δημητρούλια. Πρόκειται λοιπόν για δύο ουσιαστικά συλλογές, όπως εξάλλου υποδεικνύει και ο τίτλος, γραμμένες στα γαλλικά. Τα διάκενα του χρόνου με τέσσερα ποιήματα μεταφράζονται από την Αντιγόνη Βλαβιανού.

O ποιητής σχεδιάζοντας την τελευταία του συλλογή προέταξε τα ποιήματα αυτά, ενώ το κύριο μέρος θα αποτελούσαν Τα πρελούδια στο νέο κοσμικό ψύχος, που στο παρόν βιβλίο μεταφράζονται από τον Σπύρο Μοσκόβου και είναι η ύστατη ποιητική κατάθεση του Άναλι που δεν την πρόλαβε τυπωμένη.

Τα τέσσερα πρώτα ποιήματα κινούνται στη θεματική σταθερά του, τον χρόνο, όπως εξάλλου η Δημητρούλια το επισημαίνει στο επίμετρο. Σε μια ανιστορική, σχεδόν μη μετρήσιμη, διάσταση ο Άναλις μοιράζει κυκλικά τα τέσσερα ποιήματα, όπως κυκλοτερής ο χρόνος. Γύρω του περιστρέφονται τα δυο μεσαία («Ο κάθετος χρόνος», «Το βλέμμα του χρόνου») ενώ το πρώτο και τέταρτο («Ο άγγελος», «Τα βήματα») αποτελούν στοχασμό για το αναπόδραστο τέλος που επισκιάζει ολόκληρο το βίο: «Ο άγγελος αυτός απ’ όταν γεννηθήκαμε μας καταδιώκει./ Τον ακούμε επιτέλους, αλλά πολύ αργά».

Με την έννοια του χρόνου την διασταλτικότητα, τη βαρύτητα αλλά και τη φθορά που συνεπάγεται («Ο χρόνος είναι κάθετος, επίσης· ό,τι/ ανηφορίζει προς αυτόν εξασθενεί/») συμπλέκεται και η μνήμη, μια άλλη βασική παράμετρος της ποιητικής του Άναλι, στα ίχνη του ατομικού, στην ουσία και οικουμενικού, παρελθόντος: «Η μνήμη διαλύει τα εκτυφλωτικά σκοτάδια/ Αδειάζει τα μονοπάτια απ’ τα ερέβη τους», «Τα βήματά μας μοιάζουν με τ’ αυλάκι που αφήνει πίσω ]/ Το φίδι,[…] τα βήματά μας/ Να μας οδηγούν απευθείας στις παλιές μας όχθες».

Είδος εισαγωγής Τα διάκενα του χρόνου ακολουθούνται από Το πρελούδιο στο νέο κοσμικό ψύχος που το απαρτίζουν τέσσερις ποιητικές συνθέσεις. Καθώς καθεμιά τους αποτελείται από ενότητες, διακριτές εξαιτίας της διάταξής τους σε νέα σελίδα, δίνεται η εντύπωση ξέχωρων ποιημάτων. Ωστόσο πρόκειται για αλληλένδετες πυκνές εικόνες-αναμνήσεις επεξεργασμένες ώστε να απομακρύνεται στο παρασκήνιο η αρχική ανάμνηση και να μένει συμπυκνωμένη η αίσθησή της.

Εδώ η μνήμη είναι κυρίαρχη σε ένα κράμα αφαιρετικής αφηγηματικότητας με νοσταλγική επιστροφή στο παρελθόν ιδωμένο από το τέλος, από το «νέο κοσμικό ψύχος»: «Ήρθαμε στον κόσμο επισκέπτες/Κοιτάξαμε τη ζωή/ Χωρίς να τη δούμε, μας τύφλωσαν/ Τα χρώματα. Τώρα/ Το μέγα σκότος των βλεμμάτων που κοιτούν κατάματα». Παρότι η ποίηση του Άναλι εκκινεί από τον χώρο του προσωπικού (το β΄ ενικό ως εις εαυτόν απεύθυνση) δεν εγκλωβίζεται εκεί.

Γίνεται, πέρα από ποίηση με υπόρρητα φιλοσοφικό στοχασμό, πολιτική (ας αναλογιστούμε αλλιώς τώρα το «νέο κοσμικό ψύχος»), όπως ουσιαστικά είναι πάντοτε η ποίηση, ψηλαφώντας τη συγχρονική εμπειρία όχι κραυγαλέα αλλά διυλισμένη από το χέρι του ποιητή που γνωρίζει καλά το χρέος του. «Χθες τα κύματα σήμαναν την επανάσταση.[…] Γράψε γι’ αυτό που φεύγει κι αυτό που αναγγέλλεται».

Όπως το επίμετρο της Δημητρούλια καταλήγει έπειτα από μια συνοπτική αλλά μεστή επισκόπηση της ποιητικής του Άναλι, η ποίησή του «περιμένει να την ανακαλύψουμε,[…]. Ας ελπίσουμε ότι η αναμονή δεν θα διαρκέσει πολύ».

 

Πηγή: ΕΦΣΥΝ