15/7/1974: Προάγγελος τουρκικής εισβολής: Η Χούντα των Αθηνών επιβάλλει –διά των συνεργατών της στη Μεγαλόνησο– πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, του δημοκρατικώς εκλεγμένου Κύπριου Προέδρου.
***
Πραξικόπημα 15ης Ιουλίου
Την 14η Ιουλίου, το αυθεντικό όργανο των συντηρητικών της Χούντας «Ελεύθερος Κόσμος», με κύριο άρθρο του Σάββα Κωνσταντόπουλου, εξέφραζε τους φόβους μερίδας της άρχουσας τάξης για το εγχείρημα της επόμενης, ζητώντας «ενότητα από όλες τις πλευρές». Στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο επικεφαλής του Γραφείου Ελλάδας Τζον Ντέι βρισκόταν σε διακοπές. Η CIA «φαινόταν να είχε τυφλωθεί» (Στερν, σ. 131). Το καθημερινό δελτίο τής CIA της 14ης Ιουλίου για την ενημέρωση της ηγεσίας των ΗΠΑ ήταν καθησυχαστικό. Ανέγραφε ότι δεν υπάρχει κίνδυνος πραξικοπήματος, αφού είχε λάβει σχετικές διαβεβαιώσεις από τον Ιωαννίδη (Μπόγιατ, όπ.π. και Έκθεση Πάικ).
Όταν η αμερικανική ηγεσία θα διαβάζει το δελτίο, πρωί της 15ης Ιουλίου, στην Κύπρο (ήδη μεσημέρι με τη διαφορά της ώρας) το πραξικόπημα θα έχει στο μεταξύ επιβληθεί. Σε αντίθεση με το παραπάνω δελτίο, σύμφωνα με το μνημόνιο Χάρτμαν (επικεφαλής της διεύθυνσης Ν. Ευρώπης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ) αναφορικά με το πραξικόπημα και σύμφωνα με τηλεγράφημα του Τάσκα (μετά από το πραξικόπημα), στις 14 Ιουλίου ο Ιωαννίδης είχε ενημερώσει τη CIA ότι μέσα σε 24 ώρες θα ανέτρεπε το Μακάριο (NARA, Records of the Executive Secretariat-Briefing Books 195801976, Lot 75D146, Cyprus, 17 Ιουλίου 1974, τηλεγράφημα 4528, Αθήνα 16 Ιουλίου 1974, Τάσκα προς τον υπουργό των Εξωτερικών). Από τις 14 Ιουλίου εξάλλου, είχε αλλάξει η πορεία του αμερικανικού κατασκοπευτικού δορυφόρου ΚΗ-9, ώστε να υπερίπταται της Κύπρου δύο φορές την ημέρα («Ελευθεροτυπία», 18 Ιουλίου 1994).
Μετά την εισβολή, ο Κίσινγκερ προσπάθησε να παρεμποδίσει την παροχή απόρρητων στοιχείων στην Επιτροπή του Κογκρέσου που διερευνούσε το ρόλο της CIA στην κυπριακή κρίση. «Οι αποκαλύψεις θα είναι συγκλονιστικές και πολλά κεφάλια θα πέσουν αν ποτέ η Επιτροπή ανακαλύψει την αλήθεια για την κυπριακή κρίση», θα πει μέλος της Επιτροπής (USHoR Intelligence, σ. 743, 914-6). Στο ίδιο αδιέξοδο κατέληξε και η διερευνητική Επιτροπή της βρετανικής Βουλής προ του ερωτήματος «γιατί η Βρετανία δεν έκανε χρήση των δικαιωμάτων της εγγυήτριας δύναμης». Υπηρεσιακοί παράγοντες θυμούνται τον Κίσινγκερ να αντιμετωπίζει με υπερβολική αδιαφορία –εκείνες τις μέρες– τα δημοσιεύματα για απόπειρα δολοφονίας τού Μακάριου. Ο ίδιος, απολογούμενος στις κατηγορίες για την αγνόηση των προειδοποιήσεων των υπηρεσιών πληροφοριών, θα γράψει ότι αυτές οι αναφορές συνηθίζονται «για να καλύπτει η γραφειοκρατία όλα τα ενδεχόμενα» («Years of Renewal», ελλ. έκδοση, σ. 222). Το Σεπτέμβριο του 1975, ο πρόεδρος Φορντ απαγόρευσε στο Κογκρέσο και την Επιτροπή Πάικ την έρευνα σε απόρρητα έγγραφα για το ρόλο της CIA. Το ίδιο συνέβη και με την Επιτροπή Τσερτς (Church) της Γερουσίας. Χρειάστηκαν πάνω από δύο δεκαετίες για να έρθουν κάποια στοιχεία στο φως, αλλά μέχρι και σήμερα πολλά στοιχεία παραμένουν απόρρητα. Η κύρια συγκάλυψη, όμως, εκτυλίχτηκε στην Αθήνα, με την απόφαση να μη διωχθούν οι πρωταίτιοι της προδοσίας.
Κώστας Χατζηαντωνίου, «Κύπρος 1954-1974», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 275-276.
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.