8/5/1821: Οι Έλληνες, υπό τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, επιφέρουν βαρύ πλήγμα στον τουρκικό στρατό στο Χάνι της Γραβιάς.
***
Ο ξεσηκωμός των επαναστατημένων
Ραγδαία ήταν η επαναστατική πρόοδος το δίμηνο Απριλίου-Μαΐου 1821 και πέραν του Μοριά. Τον Απρίλιο ξεσηκώθηκαν η Φθιώτιδα, η Αττική και τα νησιά. Ο Μπούσγος και ο Λάππας μπήκαν στη Θήβα στις 3 Απριλίου, ο Δυοβουνιώτης και ο Διάκος στην Μπουδουνίτσα (στις 8 Απριλίου) για να πιάσουν στη συνέχεια τη διάβαση της Αλαμάνας. Στην Αττική πρώτοι κινήθηκαν στα Μεσόγεια οι Μελέτης Βασιλείου, Α. Κουρκατιώτης και Ι. Ντάβαρης. Στην Αθήνα τα πράγματα ήταν δυσκολότερα λόγω του ισχυρού κάστρου της Ακρόπολης και της εγγύτητας της Εύβοιας, όπου στάθμευαν μεγάλες τουρκικές δυνάμεις. Στις 9 Απριλίου οι Τούρκοι φυλάκισαν τους προκρίτους της Αθήνας, ενώ στις 26 Απριλίου ο Δήμος Αντωνίου, επικεφαλής χωρικών, μπήκε στην Αθήνα και οι Τούρκοι κλείστηκαν στην Ακρόπολη.
Θάνατος ηρώων
Στην Ανατολική Στερεά ο Διάκος, ο Δυοβουνιώτης κι ο Πανουργιάς κατέλαβαν στις 18 Απριλίου το Πατρατζίκι (Υπάτη), ενώ ο Χουρσίτ, συγχρόνως με την αποστολή του κεχαγιάμπεη στο Μοριά, έστελνε στη Ρούμελη δύναμη υπό τους Κιοσέ Μεχμέτ και Ομέρ Βρυώνη. Οι ελληνικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Υπάτη για να αμυνθούν στη Χαλκωμάτα (με τον Πανουργιά), στο Γοργοπόταμο (με το Δυοβουνιώτη) και στην Αλαμάνα (με το Διάκο). Η θυελλώδης επίθεση του Ομέρ Βρυώνη ανάγκασε το Δυοβουνιώτη και τον Πανουργιά (που τραυματίστηκε) να υποχωρήσουν. Ο Σαλώνων Ησαΐας σκοτώθηκε και ο Αθ. Διάκος, αφού συνελήφθη στη μάχη της Αλαμάνας, υπέστη μαρτυρικό θάνατο διά ανασκολοπισμού στη Λαμία.
Ο δρόμος προς τη Βοιωτία, μετά από νέα ήττα στο Ελευθεροχώρι, ήταν ανοιχτός. Ωστόσο, ο Ομέρ Βρυώνης έχασε πολύτιμο χρόνο προσπαθώντας να προσεταιριστεί Έλληνες οπλαρχηγούς. Τελικά, στις 8 Μαΐου προσέκρουσε στην αδιαπέραστη άμυνα του Οδυσσέα Ανδρούτσου στο Χάνι της Γραβιάς. Μετά το νέο πλήγμα που δέχθηκε από το Γιάννη Γκούρα, στα Βλαχοχώρια της Γκιώνας, αναγκάστηκε να γυρίσει στην Μπουδουνίτσα. Δεν προχώρησε προς τη Λιβαδειά κι ετοιμάστηκε για νέα επιχείρηση, θορυβημένος από την είδηση της καταστροφής του κεχαγιάμπεη στο Βαλτέτσι.
Κώστας Χατζηαντωνίου, «Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 41-42
