Kριτική της συγγραφέα Χρύσας Φάντη για το βιβλίο «02-20», του Μανώλη Σημαντήρα, δημοσιευμένη στην έντυπη «Η Εφημερίδα των Συντακτών» (24/8/2024).
***
Δύο ενδιαφέρουσες πεζογραφικές φωνές
Στο 02-20, ο Μανώλης Σημαντήρας, με βλέμμα επίμονο και πολυεστιακό, μας μεταφέρει στη Σκιάθο των αρχών της δεκαετίας του 1990. Στο Μερκάντο, η Μαρία Μαμαλίγκα, με λόγο εικονοποιητικό και κοφτές καλοζυγιασμένες προτάσεις, επικεντρώνεται στην ιστορία των Εβραίων και τα όσα υπέστησαν από τους ναζί στη Ρόδο, το 1943.
Στη Σκιάθο των αρχών του 1990 [Μανώλης Σημαντήρας. 02-20. Νουβέλα. Σελ. 157. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΩΛΚΟΣ, 2024]
Στο πρώτο πεζογραφικό βιβλίο του, τη συλλογή με διηγήματα Μια βόλτα μέχρι το σκάκι (2021), ο Μανώλης Σημαντήρας μιλούσε για τους κατοίκους του Παλαιού Φαλήρου, αποκαλύπτοντας τα φανερά και τα άδηλα από την καθημερινότητα και τις μνήμες τους. Στην παρούσα νουβέλα, μας δεξιώνεται στη Σκιάθο, την εποχή που το νησί μπροστά στις νέες προκλήσεις, την αλματώδη ανάπτυξη του τουρισμού και την αλλοίωση στις συνήθειες και την κοινωνική σύνθεση των κατοίκων του αναγκάζεται να εκσυγχρονιστεί, να αλλάξει ρυθμούς και να χάσει ένα σημαντικό μέρος από την παλιά μορφή και τις παραδόσεις του.
Στο 02-20, τόσο ο Αντώνης –ο οποίος μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του έχει προτιμήσει τη δουλειά του αερολιμενικού από τα όνειρα των γονιών του να τον δουν δικηγόρο– όσο και εκείνοι με τους οποίους έρχεται σε επαφή, όταν εγκαθίσταται στη Σκιάθο, άλλοτε προκαλούν οι ίδιοι όσα πρόκειται να τους συμβούν κι άλλοτε εξεγείρονται για όσα ήδη συμβαίνουν εντός ή εκτός του Κρατικού Αερολιμένα «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης» και του διαδρόμου προσγείωσης που συμβολίζει ο 02-20.
Οπως και στο πρώτο πεζογραφικό έργο του, έτσι κι εδώ, με φωνή αποστασιοποιημένη, γλώσσα στρωτή και καλοδουλεμένη, που φωτίζει και την πιο ασήμαντη λεπτομέρεια, ο Σημαντήρας αποδίδει με ενάργεια τις αντιδράσεις και τα συναισθήματα του Αντώνη κατά την εκεί τρίχρονη παραμονή του, καθώς και των ντόπιων οι οποίοι αρχικά τον αποκαλούν απαξιωτικά «εκείνος ο ενοχλητικός στο αεροδρόμιο».
Ταυτόχρονα, ρίχνει φως σε ιστορίες παράλληλες καθώς και στα πρόσωπα μιας πλειάδας συνεργατών και φίλων του Αντώνη: του γενναίου και ευσυνείδητου οδηγού-πυροσβέστη, του αστυνομικού που το μόνο που επιθυμούσε ήταν να δραπετεύσει από το πατρικό του, του ρομαντικού, ανέμελου ζωγράφου και της πολυάσχολης, μελαγχολικής head rep, του άτυχου επιπλοποιού και του ραδιούργου αντιπροσώπου αεροπορικών εταιρειών, του «ψαρά»-μάρσαλερ και του σηματωρού αεροσκαφών με το παράξενο παρατσούκλι «Σκλεψ» κ.α. – χαρίζοντάς μας, στο σύνολό τους, όχι μόνο ένα πολυθεματικό και πολύχρωμο πορτρέτο της Σκιάθου εκείνης της εποχής και της ανθρωπογεωγραφίας της, αλλά και ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των καταστάσεων και της νοοτροπίας που επικρατούσαν τότε ανά το πανελλήνιο και οι οποίες, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, συνεχίζουν μέχρι σήμερα να επικρατούν.
Στην Τζουντερία της Ρόδου [Μαρία Μαμαλίγκα. Μερκάντο. Νουβέλα. Σελ. 134. ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, 2024]
Η Μαρία Μαμαλίγκα, από το 1993, οπότε και πρωτοεμφανίστηκε στον χώρο της πεζογραφίας, εκτός από διηγήματα και άρθρα για τις εικαστικές τέχνες και το σινεμά, έχει εκδώσει με επιτυχία μια πλειάδα παιδικών βιβλίων.
Στο Μερκάντο, την πρώτη νουβέλα της για ενηλίκους, η αφήγηση ξεκινά από τη Ρόδο, την περίοδο που το νησί κρατούσε έναν κοσμοπολίτικο και πολυπολιτισμικό χαρακτήρα· εποχή κατά την οποία οι κάτοικοί του –στην πλειονότητά τους χριστιανοί, Εβραίοι και μουσουλμάνοι– συμβίωναν ειρηνικά διατηρώντας στις μεταξύ τους καθημερινές ασχολίες και συναλλαγές μιαν εύθραυστη αλλά και μακρόχρονη ισορροπία· μια ισορροπία η οποία θα ανατρεπόταν με τον πιο τραγικό και βίαιο τρόπο για τους Εβραίους, στα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με την επικράτηση των Γερμανών ναζί έναντι των Ιταλών πρώην συμμάχων τους.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η πρωταγωνίστρια του Μερκάντο, μια δεκαεπτάχρονη Εβραία με πατέρα τυπογράφο και παππού ραβί, ερωτεύεται τον δάσκαλό της στα Γαλλικά· έναν αντιστασιακό, εξευρωπαϊσμένο Τούρκο που έχει έρθει στο νησί για να υπηρετήσει τη χώρα του από τη θέση του μορφωτικού ακολούθου. Ο δεσμός της νεαρής με τον μορφωτικό ακόλουθο θα τη φέρει σε ρήξη τόσο με τον οικογενειακό όσο και με τον ευρύτερο σεφαραδίτικο περίγυρο – την Τζουντερία της Ρόδου.
Κατάσταση έκρυθμη που θα επιδεινωθεί από μια επικείμενη γέννα. Ωστόσο, θα είναι αυτή ακριβώς η κατάσταση που θα την αναγκάσει να εγκαταλείψει τη Ρόδο, γλιτώνοντας τη σύλληψη και τον εκτοπισμό στο Αουσβιτς και καταφεύγοντας στην Τουρκία, η οποία μέχρι τότε είχε παραμείνει ουδέτερη. Στην Τουρκία, θα βρει τη δύναμη να ψάξει για τους δικούς της και στη συνέχεια, μεταναστεύοντας στο Ισραήλ και στην Αμερική, να ανεξαρτητοποιηθεί ξεπερνώντας τα στενά καταγωγικά δεσμά της.
Στη μοναχική πορεία της θα αναγκαστεί να αποκτήσει πολλούς «εαυτούς» πριν βρει τον δικό της. Εχει ανάγκη από τη Λογική· και όταν θα επισκεφτεί τον τάφο του πατέρα της, που ονειρευόταν να εκδώσει τον Αριστοτέλη στη γλώσσα τους, θα του πει: «Σε λίγες μέρες βγάζω τη λογική σου στα λαντίνο».
Μετά από ενδελεχή έρευνα και με πολυετή σπουδή στην τέχνη του κινηματογράφου, η συγγραφέας του Μερκάντο, τόσο μέσ’ από την τριτοπρόσωπη αφήγησή της όσο και μέσ’ από τα επιστολικά και ημερολογιακά της μέρη, μας παραδίδει ένα αισθαντικό ψυχογράφημα, με εικόνες που πάλλονται και ένα πλήθος σπάνιων ιστορικών και ηθογραφικών στοιχείων.
Πηγή | Copyright: ΕΦΣΥΝ | Χρύσα Φάντη
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.