Ξεκινά η δράση της ΕΟΚΑ

1/4/1955: Ξεκινά ο απελευθερωτικός αγώνας στην Κύπρο από την ΕΟΚΑ.

 

***

Σάλπισμα πατριωτισμού

Την 1η Απριλίου 1955, η Κύπρος ξυπνούσε πριν ακόμη ξημερώσει, καθώς συγκλονιζόταν από αλλεπάλληλες εκρήξεις. Ανύποπτοι οι Βρετανοί είχαν υποστεί πλήρη αιφνιδιασμό. Τα κύρια χτυπήματα τα υπέστη η Λευκωσία (ο κυβερνητικός ραδιοσταθμός, οι στρατώνες Γούλσλεϊ, η αρχιγραμματεία), ενώ χτυπήθηκαν ακόμη κτίρια και στρατόπεδα στη Λάρνακα, στη Λεμεσό, στην οδό Αμμοχώστου-Λάρνακας, καθώς και το ανεγειρόμενο στρατηγείο Μέσης Ανατολής στην Επισκοπή. Τη νύχτα εκείνη, έπεφτε και ο πρώτος νεκρός του αγώνα, ο Μόδεστος Παντελή. Την ευθύνη για τις επιθέσεις αναλάμβανε η Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), η πρώτη προκήρυξη της οποίας αποτελούσε θερμό σάλπισμα πατριωτισμού, που υπόγραφε με το ψευδώνυμο «Διγενής», ο Γ. Γρίβας:

«Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα δια την αποτίναξιν του αγγλικού ζυγού. Με σύνθημα εκείνο, το οποίον μάς κατέλειπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: Ή ταν ή επί τας».

«Η Κύπρος είναι τουρκική»

Αν και η επίσημη αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης, όπως και του κομμουνιστικού ΑΚΕΛ, ήταν αρνητική, ο ενθουσιασμός του κυπριακού λαού ήταν απερίγραπτος. Τις επόμενες μέρες, νέες βόμβες συγκλόνιζαν την Κύπρο, ενώ οι αγγλικές αρχές ζητούσαν ενισχύσεις. Τους πρώτους μήνες του αγώνα, η δράση της ΕΟΚΑ περιορίστηκε σε δολιοφθορές, με στόχο τη διεθνοποίηση του αιτήματος αυτοδιάθεσης. Ωστόσο, η επιδείνωση των ελληνοβρετανικών σχέσεων ήταν ραγδαία, ενώ η ελληνική κυβέρνηση υπό τον ασθενή Παπάγο ήταν εξαιρετικά αδύναμη.

Από την πλευρά της η Τουρκία, αμέσως μετά την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα, παρεμβαίνει όλο και πιο έντονα, συγκροτώντας οργανώσεις Τουρκοκύπριων, όπως το παράρτημα της οργάνωσης «Η Κύπρος είναι τουρκική», και τρομοκρατικές ομάδες όπως η «Βολκάν», πρόδρομος της ΤΜΤ («Τουρκική Οργάνωση Άμυνας»), που συνεργάζονταν με τις αποικιακές αρχές κατά των Ελληνοκύπριων. Κεντρικό σύνθημα ήταν η διχοτόμηση ή διαίρεση («ταξίμ») σε περίπτωση που οι Βρετανοί αποσύρονταν από την Κύπρο. Κι όμως, όπως ομολογεί ο Δ. Μπίτσιος («Κρίσιμες ώρες», σ. 25), στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών «μέχρι τα μέσα του 1955 από τον προγραμματισμό της πολιτικής μας απουσίαζε ένας παράγων, ο τουρκικός».

 

Κώστας Χατζηαντωνίου, «Κύπρος 1954-1974», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 37-38.