Το Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρει την Κύπρο στην Ελλάδα

17/10/1915: Το Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρει την αποικία του, Κύπρο, στην Ελλάδα.

 

***

 

Η καίρια θέση της Κύπρου στις αποικιακές επικοινωνίες ματαίωσε τις προσδοκίες. Ωστόσο, οι ευκαιρίες για την ελευθερία δεν έλειψαν. Στη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου –και συγκεκριμένα τον Οκτώβριο του 1915– την Κύπρο προσέφεραν οι ίδιοι οι Άγγλοι δια του υπουργού Εξωτερικών Γκρέι, αλλά την απέρριψε ο μικροελλαδισμός της βασιλικής κυβέρνησης του κράτους των Αθηνών. Το όραμα της Ελλάδας δεν αποχρωματίστηκε από την κυπριακή ψυχή, ακόμη και μετά τη συμφορά του 1922. Οι Άγγλοι αφού εγκατέλειψαν τη μαχόμενη στα μικρασιατικά υψίπεδα Ελλάδα, ανέκοψαν την αθρόα μετανάστευση των Τουρκοκύπριων προς την Τουρκία, για να έχουν όπλο πολύτιμο εναντίον του ελληνικού λαού της νήσου.

Πάγια ελληνική πολιτική στο Μεσοπόλεμο είναι να θεωρεί το Κυπριακό, όχι ελληνοβρετανικό αλλά βρετανοκυπριακό ζήτημα, ώστε να αποκλείεται κάθε ανάμειξη της Τουρκίας (η οποία στη Λωζάννη παραιτήθηκε κάθε δικαιώ­ματος) και οι Ελληνοκύπριοι, αποτελώντας συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, να ελέγχουν προοπτικά κάθε εξέλιξη. Στις αρχές του 1931, η κυβέρνηση των Εργατικών, με πρωθυπουργό το Μακ Ντόναλντ που ως ηγέτης της αντιπολίτευσης το 1919 είχε ταχθεί υπέρ της αυτοδιάθεσης της Κύπρου, κλυδωνίζεται. Το Φεβρουάριο, ο Βενιζέλος συναντά τον Εργατικό βουλευτή Τζόζεφ Μόνταγκιου Κενγουόρθι και συζητούν (μακριά από δημόσιες δημαγωγίες) το θέμα της Ένωσης, υπόσχεται μάλιστα στους Βρετανούς την παραχώρηση βάσεων, προκειμένου να καμφθούν οι αντιδράσεις των στρατιωτικών (έγγραφο FO 286/1101/18-Φ. Αργυρού: «Από την Ένωση στην Κατοχή», σ. 31-32). Η εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931, ματαίωσε τις συνομιλίες. Συγχρόνως οι Άγγλοι διέλυσαν το Νομοθετικό Συμβούλιο που υπήρχε στη νήσο και ο Κυβερνήτης έλαβε δικτατορικές εξουσίες.

Μεθοδικά και συστηματικά, οι Άγγλοι προσπαθούν τα επόμενα χρόνια («Παλμεροκρατία») να επιβάλλουν βίαια την πολιτιστική τους φυσιογνωμία. Κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τα καταπιεστικά μέτρα της αποικιακής διοίκησης χαλαρώνουν. Εμπνεόμενοι από το έπος στα ηπειρωτικά βουνά και τις αγγλικές υποσχέσεις («Κύπριοι πολεμήστε για την Ελευθερία και την Ελλάδα», διακηρύσσουν οι έντυπες προσκλήσεις της διοίκησης), 37.000 Κύπριοι κατατάσσονται στο Βρετανικό Στρατό. Οι Άγγλοι απορρίπτουν ωστόσο το αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης και του βασιλιά Γεωργίου Β΄ που ζητούν να μεταβούν στην Κύπρο όταν το μέτωπο καταρρέει μετά τη γερμανική επίθεση. Στη διάρκεια του πολέμου οι εξόριστες ελληνικές κυβερνήσεις θέτουν με υπομνήματά τους συνεχώς το Κυπριακό, αλλά από το Νοέμβριο του 1942, ο Τσόρτσιλ ξεκαθάριζε μιλώντας στο Μάνσιον Χάουζ του Λονδίνου ότι «το Κυπριακό δεν είναι ανοιχτό ζήτημα που υπάγεται στις μεταπολεμικές διευθετήσεις και η εκχώρησις της νήσου δεν συζητείται». Παράλληλα, οι Άγγλοι προβλέπουν τις μεταπολεμικές πιέσεις και ευνοούν την ανάπτυξη των εσωτερικών ιδεολογικών συγκρούσεων για να πετύχουν παρόμοιο με τον ελλαδικό διχασμό και να διαιωνίσουν την κυριαρχία τους.

Κώστας Χατζηαντωνίου, «Κύπρος 1954-1974», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 98-99.