Ο Δημήτρης Πέττας στο «Εργαστήρι του συγγραφέα»

Ο Δημήτρης Πέττας στο «Εργαστήρι του συγγραφέα» του Fractal, για τη νουβέλα του, «Κινούμενη άμμος» (εκδόσεις Ιωλκός, 2023).

 

Ο Δημήτρης Πέττας στο Εργαστήρι του συγγραφέα

 

Στη μεγάλη οθόνη της καθημερινότητας σε κάθε ανθρώπινη ενέργεια υπάρχει μια διαρκής σύγκρουση λογικής-θυμικού, με το θυμικό να υπερέχει. Η απορία μου είναι γιατί συμβαίνει αυτό; Τι συμβαίνει σε κάθε εγκέφαλο, στην κάθε ανθρώπινη καρδιά ή ψυχή;

Γιατί οι άνθρωποι ως μονάδες, ομάδες, κοινωνίες λειτουργούμε με αυτό τον τρόπο; Τι συμβαίνει όταν αντιλαμβάνεσαι ότι η απόφαση που πήρες ήταν, στην καλύτερη, λάθος, ενώ το σωστό ήταν εκεί δίπλα, τόσο απλό και οφθαλμοφανές; Όσο πιο σημαντική η απόφαση τόσο πιο επίπονες οι συνέπειες.

Ένας άνθρωπος με αντίληψη πώς το προσλαμβάνει αυτό όταν βλέπει να του συμβαίνει;

Ο Παναγιώτης είναι ένας τέτοιος άνθρωπος. Άρχισε να εμφανίζεται σιγά σιγά στο μυαλό μου. Σταδιακά έπαιρνε μορφή, σάρκα και οστά. Τον είχα μπροστά μου, έβλεπα τη γυναίκα του, τα παιδιά του, το σπίτι του, το αμάξι του, τις σπουδές του, τα πάντα. Στην πραγματικότητα αυτός με διάλεξε.

Όλοι οι χαρακτήρες που εμφανίζονται, έστω για δύο αράδες, πρέπει να έχουν υπόσταση, δεν μπορεί να είναι σκιές. Ο στόχος ήταν, όλοι να είναι απτοί, αλλά όχι συγκεκριμένοι. Για να μπορεί ο αναγνώστης να ταυτιστεί, ο κάθε χαρακτήρας πρέπει να είναι ο καθένας μας, να ανοίγεται από το ιδιωτικό στο συλλογικό, σε μια εποχή, μια γενιά, μια κατάσταση.

Η εταιρία είναι το κέλυφος· θα μπορούσε να είναι μια ερωτική σχέση, μια οικογένεια, μια ομάδα, ένα σχολείο, μια παρέα, το πλαίσιο που μια ύπαρξη νιώθει εγκλωβισμένη. Μια εταιρία είναι ένα προκλητικό περιβάλλον. Ένας ζωντανός οργανισμός με σημαντικές κάθετες και οριζόντιες αλληλεπιδράσεις, με προέκταση σε προσωπικές ζωές. Ουσιαστικά εσωκλείει κάθε είδους ή τουλάχιστον τα περισσότερα είδη, σχέσεων.

Ο ήρωας όσο πιο πολύ αντιλαμβάνεται την κατάστασή του αγωνιά. Νιώθει ενοχές επειδή δεν αντιλήφθηκε γρήγορα τι συμβαίνει, ενώ συγχρόνως ψάχνει διέξοδο, με την δική του οπτική. Ξεριζωμένος από όλα, αναμνήσεις, φίλους, οικογένεια, καθημερινότητα. Νιώθει υπεύθυνος απέναντι σε όλους, αλλά κυρίως στον εαυτό του. Καταλαβαίνει σταδιακά ότι λίγο μπορεί να επηρεάσει τα πράγματα και νιώθει ότι παγιδεύτηκε σε κινούμενη άμμο, όπου σε κάθε κίνηση βυθίζεται ακόμα περισσότερο. Σε κάθε εκατοστό βύθισης χάνεται η πίστη, η ψυχραιμία, η αυτοεκτίμηση και αυξάνεται η απόγνωση. Τι μπορεί να αισθάνεται ο κάθε Παναγιώτης και δεν εγκαταλείπει μια τοξική συνθήκη;

Οι βαθύτερες αιτίες που ελπίζω να διαγνωσθούν από τους αναγνώστες, επιγραμματικά είναι ο φόβος του άγνωστου μετά, η απώλεια των θεωρητικών κεκτημένων και το πιο σημαντικό, η ασυνείδητη αίσθηση του μη ανήκειν.

Σε ότι αφορά το ύφος, η ένταση δημιουργείται από τα γεγονότα, οπότε η επιλογή ήταν να χρησιμοποιηθεί γλώσσα ψυχρή, ουδέτερη, με αποστασιοποίηση, με εξάρσεις ενίοτε συναισθηματικές.

Οι αναδρομές στο παρελθόν έγιναν για να αναδειχθεί πώς ο ήρωας έγινε αυτό που είναι, πώς χτίστηκε ως προσωπικότητα. Φέτες ζωής από όλο τα φάσμα της εξέλιξής του, με ματιά στο τότε από το τώρα, με φωνή πιο ανάλαφρη, τρυφερή, με ψήγματα νοσταλγίας, περιγραφή εικόνων και προσπάθεια να εκφραστούν συναισθήματα διακριτικά και χωρίς λυρισμούς.

Στις αναδρομές, αλλά και στην πλέξη του κειμένου, υπάρχει άλλος ένας στόχος. Ένας προσεκτικός αναγνώστης θα πρέπει να αναρωτηθεί γιατί ο Παναγιώτης ενεργεί με τον τρόπο που ενεργεί. Σε αρκετά σημεία η συμπεριφορά του ήρωα φαίνεται να μην είναι συμβατή με αυτή που μεγάλωσε. Τι συνέβη στην πορεία;

Στην προσπάθεια ανέλιξης στην κοινωνική πυραμίδα συμβαίνουν αλλοιώσεις στις προσωπικότητες, θετικές, αρνητικές ή και τα δύο. Η συμμετοχή σε κάθε μορφή συλλογικότητας απαιτεί συμβιβασμούς, συνειδητούς ή ασυνείδητους. Ουσιαστικά η πλειοψηφία των χαρακτήρων αλλοτριώνονται στο πέρασμα των χρόνων. Βέβαια στις δύσκολες και οριακές καταστάσεις, όταν όλα τείνουν να αποσυντεθούν, η παιδική ηλικία είναι εκεί. Τα υλικά οικοδόμησης της προσωπικότητας και οι συμπεριφορές που έχουν αποτυπωθεί, θα επανέλθουν δυναμικά και θα λειτουργήσουν ως μνήμη σώματος. Το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να ποικίλλει από ευεργετικό έως πλήρως καταστροφικό, αλλά ως επί το πλείστον, μάλλον ευεργετικό για το υποκείμενο.

Ο Παναγιώτης λειτούργησε καταστροφικά, αλλά είναι ανακουφισμένος. Η αθωότητα του χάθηκε, όπως και της εποχής του. Δεν έχει που να επιστρέψει, που να πάει. Δεν έχει νοσταλγία, ούτε προσδοκία.

 

Πηγή: Fractal