Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας δημοσιεύει το μυθιστόρημα «Ο Ζητιάνος»

9/4/1896: Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας δημοσιεύσει σε συνέχειες το εμβληματικό του μυθιστόρημα «Ο Ζητιάνος» στο περιοδικό «Νέα Εστία».

 

***

Δημοτικισμός

Και φθάνουμε στο 1888, όταν με το περίφημο Ταξίδι του ο Γιάννης Ψυχάρης αναδεικνύεται ηγέτης του δημοτικισμού, μόλο που πολλοί δε θα εγκρίνουν τις γλωσσικές του ακρότητες. Είναι η εποχή που εμφανίζονται ορμητικά στα γράμματα, με όργανο τη δημοτική, ο Εφταλιώτης, ο Πάλλης, ο Παλαμάς, ο Χατζόπουλος, ο Καρκαβίτσας, για να ακολουθήσουν ο Βλαχογιάννης, ο Καλοσγούρος, ο Γρυπάρης, ο Κογεβίνας, ο Θεοτόκης, ο Ξανθόπουλος, ο Τσιριμώκος, ο Δραγούμης και η Δέλτα. Η ιδεολογία του δημοτικισμού, που αναδύεται πανίσχυρη μετά την καταστροφή του 1897, έρχεται στην πιο κρίσιμη ώρα να κηρύξει ένα ριζοσπαστικό, προοδευτικό εθνικισμό. Η με απόλυτη πίστη στο λαό έκκληση για μια καθολική ανατροπή όλων των παλαιών ηγεσιών προκαλεί. Η αντίδραση του παλαιοκομματισμού και των προγονολατρών είναι βίαιη και στηριγμένη, όπως πάντα, στην πατριδοκαπηλία.

Μεταγλώτιση του Ευαγγελίου

Όταν το 1898 η βασίλισσα Όλγα αναλαμβάνει πρωτοβουλία απόδοσης του Ευαγγελίου στην ομιλούμενη νεοελληνική γλώσσα, δέχεται επιθέσεις ότι εξυπηρετεί… τα σχέδια του πανσλαβισμού. Η Ιερά Σύνοδος θα απορρίψει τη μεταγλώττιση και το γεγονός φάνηκε ότι λησμονήθηκε, για να έλθει ξανά στο φως το Σεπτέμβριο του 1901, με τη δημοσίευση από την «Ακρόπολη» μιας άλλης, της ακραίας μεταγλώττισης του Αλ. Πάλλη. Η επίθεση κατά των «αθέων», «προδοτών» και «πρακτόρων των Σλάβων» δημοτικιστών ήταν βιαιότατη και στις 5 Νοεμβρίου άρχισαν φοιτητικές διαδηλώσεις, που κατέληξαν στις 8 Νοεμβρίου σε πολύνεκρο συλλαλητήριο στα Προπύλαια.

 

[…]

 

Το 1893 κυκλοφορεί η πρώτη αυτοτελής συλλογή διηγημάτων στη δημοτική, οι Ιστορίες του Γιάννου Επαχτίτη (ψευδώνυμο του Γιάννη Βλαχογιάννη, 1867-1945). Ο Ροΐδης γράφει τον ίδιο χρόνο στην καθαρεύουσα τα Είδωλα, υποστηρίζοντας όμως τις θέσεις του Ψυχάρη και του δημοτικισμού, που ενισχύεται το 1894 με τις Νησιώτικες ιστορίες του Εφταλιώτη. Ο μεγάλος δημιουργός του ηθογραφικού διηγήματος Γεώργιος Βιζυηνός (1848-1896) πεθαίνει το 1896 στο Δρομοκαΐτειο. Είχε συνθέσει έξοχα τα ρομαντικά, λαογραφικά και δημοτικά στοιχεία με τη σπάνια πρωτότυπη δημιουργική του βούληση, σε έργο αξεπέραστο. Στο ηθογραφικό ύφος, αλλά όχι και στη γλώσσα (είναι δημοτικιστής) ή στη βαθύτητα του αισθήματος, τον διαδέχεται ο Ανδρέας Καρκαβίτσας (1865-1922), με τη Λυγερή (1896), τα Λόγια της πλώρης (1899) και κυρίως τον Αρχαιολόγο (1903).

Κώστας Χατζηαντωνίου, «Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 289 & 333-334