Γεννήθηκε η Άννα Αχμάτοβα

23/6/1889: Γεννήθηκε η Άννα Αχμάτοβα.

 

***

 

Ποτέ δε ρωτούσαμε, όταν μαθαίναμε για την τελευταία σύλληψη που είχε γίνει, «Γιατί τον συνέλαβαν;», όμως εμείς ήμασταν η εξαίρεση. Οι περισσότεροι, τρελοί από το φόβο, έκαναν αυτή την ερώτηση ίσα ίσα για να δώσουν λίγη ελπίδα στον ίδιο τους τον εαυτό· αν οι άλλοι συλλαμβάνονταν για κάποιο λόγο, εκείνοι δε θα συλλαμβάνονταν, γιατί δεν είχαν κάνει τίποτα κακό. Παράβγαιναν δε μεταξύ τους ποιος θα βρει τον πιο έξυπνο λόγο για να αιτιολογήσουν κάθε σύλληψη που γινόταν: «Ε, είναι λαθρέμπορος, ξέρεις», «Το παρατράβηξε κι αυτός, πράγματι» ή «Μα, ήταν αναμενόμενο, είναι απαίσιος άνθρωπος», «Πάντα πίστευα ότι κάτι ύποπτο συνέβαινε με αυτόν», «Δεν είναι σαν κι εμάς, καθόλου μάλιστα…».
Γι’ αυτό κι εμείς είχαμε απορρίψει την ερώτηση «Γιατί τον συνέλαβαν;» ως έκνομη στη μεταξύ μας επικοινωνία.
«Μα για ποιο λόγο;» φώναζε αγανακτισμένη η Αχμάτοβα, κάθε φορά που κάποιος από τον κύκλο μας, επηρεασμένος από την επικρατούσα κατάσταση, έκανε αυτή την ερώτηση.
«Τι εννοείς, για ποιο λόγο; Κατάλαβέ το επιτέλους, συλλαμβάνουν τον κόσμο χωρίς να υπάρχει λόγος!».

Ναντεζντα Μαντελσταμ
Ελπιδα κατα της Ελπιδας

Η Άννα Αχμάτοβα –η ποιήτρια που παρατίθεται παραπάνω από τη χήρα ενός ομότεχνού της– είχε δίκιο αλλά και άδικο ταυτόχρονα. Αφενός, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 –όταν δηλαδή ο μηχανισμός του σοβιετικού καταδυναστευτικού συστήματος είχε οργανωθεί– η σοβιετική κυβέρνηση δε συλλάμβανε πια άτομα στο δρόμο ούτε τα πετούσε στη φυλακή χωρίς να δίνει ένα λόγο ή μια εξήγηση: γίνονταν συλλήψεις, ανακρίσεις, δίκες και καταδίκες. Αφετέρου, τα «εγκλήματα» για τα οποία συλλάμβαναν τους ανθρώπους, τους δίκαζαν και τους καταδίκαζαν ήταν παιδαριώδη, ενώ οι διαδικασίες βάσει των οποίων οι συλληφθέντες ανακρίνονταν και καταδικάζονταν ήταν παράλογες, ακόμα και σουρεαλιστικές.

 

Anne Applebaum, «Γκουλάγκ», εκδόσεις Ιωλκός, 2009, σελ. 171.