Κριτική της Βιβής Τσαβαλιά για τη συλλογή διηγημάτων «Γαλότσες νούμερο 44» (εκδόσεις Ιωλκός, 2024), της Χριστίνας Μιχαηλίδου, δημοσιευμένη στο Fractal.
«Γυναίκες, κι άλλες γυναίκες, γυναίκες καθημερινές, αλλά όχι συνηθισμένες»
Γράφει η Βιβή Τσαβαλιά // *
Γυναίκες, κι άλλες γυναίκες, γυναίκες καθημερινές, αλλά όχι συνηθισμένες. Οι κεραίες της Μιχαηλίδου γυρίζουν και καταγράφουν με ιδιαίτερη ευαισθησία τον πόνο, την απαντοχή, τον βασανισμένο άνθρωπο, το διαφορετικό που όλοι το γνωρίζουμε αλλά κάπως στρίβουμε το βλέμμα όταν το συναντάμε. Εκείνη γέρνει απάνω τους με στοργή θα’λεγα, με έγνοια, να καταγράψει, να καταλάβει, να μας περιγράψει και να μας κάνει πιο ευαίσθητους στην απώλεια που βιώνει ο καθένας γύρω μας. Σχεδόν το σύνολο των περιπτώσεων στις οποίες αναδυφεί είναι γυναίκες εκτός από τρεις περιπτώσεις που στο επίκεντρο βρίσκεται ο καταπιεσμένος άντρας. Κι αυτό δεν είναι κάτι που πρέπει να το προσπεράσουμε. Το έργο της είναι βαθιά φεμινιστικό, χωρίς να κραυγάζει, χωρίς να δαχτυλοδείχνει, χωρίς να κατηγορεί. Η συγγραφέας απλά μας δείχνει κι εμείς οφείλουμε να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας.
Στο Μετάξι η Αγγέλω με το θάνατό της αντίκρυσε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσμό του χωριού κατάματα ίσως για πρώτη και για τελευταία φορά!
Στο ομότιτλο του βιβλίου διήγημα η Λαμπρινή προσπαθεί να συνταιριάξει το βηματισμό της στις Γαλότσες νούμερο 44 ενός άντρα που αγάπησε και ακολούθησε στο βουνό, στην εξορία αλλά και νοερά μέχρι το τέλος της ζωής της. Έχοντας χάσει την οικογενειακή ζωή κι όλα τα γυναίκια αλλά παίρνοντας πάντα μέρος στην κουβέντα για τα κοινά που κάνουνε οι άντρες στο καφενείο. Μια γυναίκα που ηττήθηκε, μια Ελλάδα που ηττήθηκε αλλά δεν έχασε την ανθρωπιά της, δίνοντας πάντα ζωή αν όχι σε ένα παιδί πάντως σε ένα ζωντανό πλάσμα.
Στη Μούτα, έτσι ‘λεγαν τη μουγγή στο χωριό, βλέπουμε τα αποτελέσματα του μετατραυματικού στρες στη Θοδωρούλα μετά από το άγριο Bullying που υπέστη. Δεν ξέρανε οι χωριανοί από τέτοια νιόφερτα που λένε οι γραμματιζούμενοι σήμερα. Την ξέρανε για μουγγή και για χαζή. Την ‘ξεραν για ένα τίποτα. Αλλά η Μούτα είχε κι αυτή ψυχή σαν όλα τα ανθρώπινα όντα και η συγγραφέας εδώ μας καλεί να το παρατηρήσουμε και να το αποδεχτούμε.
Στη Μεγάλη Απόφαση παρατηρούμε μια συχνά επαναλαμβανόμενη περίπτωση που παλιότερα, αλλά γιατί όχι και τώρα, όταν οι οικογένειες δίνουν για υιοθεσία ένα απ’τα παιδιά τους, σ’έναν άτεκνο κοντινό συγγενή. Παρατηρούμε κι εδώ το μεγάλο τραύμα στην καρδιά της φυσικής μάνας που ακόμα και στα βαθιά γεράματα και μέσα στην απόλυτη άνοια επέμενε να λέει ότι έχει δυο παιδιά γιατί βαθιά την είχε χαράξει ο εξαναγκασμός που είχε υποστεί να δώσει το παιδί της για υιοθεσία.
Στην Αγάπη Δηλητήριο παρατηρούμε πώς παρεμβαίνει η οικογένεια, ως μη όφειλαν, στις τύχες των μελών της δημιουργώντας ψυχικά τραύματα. Εκείνη τον αγάπησε βαθιά θα λέγαμε κτητικά και γι’αυτό του έριξε βιτριόλι όταν την απαρνήθηκε, παίρνοντας το μέρος της οικογένειάς του. Όμως, κι αυτός την αγάπησε τελικά. Γιατί στο δικαστήριο δε δέχτηκε να την καταδώσει ότι αυτή ήταν η αυτουργός της πράξης.
Στην Αγία Μαρκέλλα συγκλονιζόμαστε από τον νευρωτικό ψυχισμό της μάνας που δεν αποδέχτηκε ποτέ το αργοπορεμένο, κακομούτσουνο και ανάπηρο κορίτσι της με τη χρυσή καρδιά που μόνο με τον πρόωρο και φρικτό θάνατό του έδωσε νόημα και δικαίωση στην ανάξια να αποκαλείται έτσι μάνα.
Στην Όμορφη Ζωή η μάνα που χήρεψε νέα και δεν ξαναπαντρεύτηκε για να φροντίσει τον μοναχογιό της, τον μόρφωσε, τον καμάρωσε καθηγητή στην Αγγλία και μετά, τραγικό αλλά και όχι τόσο ασυνήθιστο, στάλθηκε απ’αυτόν να περάσει τα χρόνια που της απέμεναν στον οίκο ευγηρίας η Όμορφη Ζωή. Τι ειρωνεία να θυσιάζεσαι για κάποιον, έστω κι αν αυτός είναι ο μοναχογιός σου, που όμως τελικά δε σε νοιάστηκε ποτέ.
Κι έρχεται στο επόμενο διήγημα το Σαμίρ ο άνθρωπος να συναντήσει τον άνθρωπο. Η ολόπλευρη αποδοχή του ξένου και η αδιαφορία για το τι θα πει η κοινωνία, μια κοινωνία που προέρχεται από πρόσφυγες και η οποία δεν παύει να αποφεύγει και να κοιτάει με μισό μάτι τους πρόσφυγες.
Προδοσία. Ένα μοτίβο που το βλέπουμε να επαναλαμβάνεται χρόνια και χρόνια, να καταστρέφει ζωές και ψυχές και που κανείς δεν ξέρει πώς μπορεί να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος. Το ανυπόφορο δέσιμο μάνας και γιου που ρυθμίζει κάθε πτυχή της ζωής του και αναγκάζει τη γυναίκα που αγαπά να απαρνηθεί το παιδί της προκειμένου να ζήσουνε μαζί για να μην πληγωθεί η μάνα μαθαίνοντας πως πήρε μια γυναίκα η οποία είχε ήδη άλλο παιδί.
Στον Κανόνα του τελευταίου Ν η Μαιρούλα τακτική και μετρημένη σε όλα τήρησε όλους τους κανόνες στη ζωή της. Εγκατέλειψε τη δουλειά της, ακολούθησε τον άντρα της στην επαρχία, τραπέζωνε κάθε Κυριακή τα πεθερικά της, μεγάλωσε τα παιδιά της, διατηρούσε πεντακάθαρο το σπίτι της, έστελνε ατσαλάκωτο τον Γρηγόρη στο Γυμνάσιο που δίδασκε και στα άπειρα ιδιαίτερά του. Τον Γρηγόρη που την διάλεξε γιατί ήταν τυπική και τηρούσε το μέτρο και δεν ήταν ψεύτικη ξανθιά με κοκκινάδια. Τον Γρηγόρη που δούλευε μέχρι αργά τα βράδια, αφού εκείνη ΔΕΝ ΔΟΥΛΕΥΕ για να συνεισφέρει στον προϋπολογισμό του σπιτιού για τη διατήρηση της οικογένειας και την ανατροφή των παιδιών. Ώσπου, ένα ανορθόγραφο μήνυμα στο κινητό του Γρηγόρη και η φωτογραφία από μια βαμμένη ξανθιά της σφύριξαν πως τζάμπα τηρούσε τους κανόνες. Ακόμα και η σχολική γραμματική της κόρης της έγραφε πως οι κανόνες του τελικού ν είχαν ανατραπεί και όλα είχαν γίνει πιο απλά και πιο εύκολα.
Στο Για πάντα μαζί η Μιχαηλίδου συγκλονισμένη από το τραγικό γεγονός του σεισμού στη Σάμο που στοίχισε τη ζωή σε δυο ερωτευμένους έφηβους μας υπενθυμίζει πως τελικά η ζωή είναι μόνο στιγμές, στιγμές που αξίζει να ζήσεις και πως τα όνειρα δυο νέων παιδιών τα συνθλίβει ένα χάλασμα σε ένα ταρακούνημα της γης λίγων δευτερολέπτων.
Στο Ταξίδι διαφυγής ο άριστος, ο βραβευμένος, ο αγαπημένος καθηγητής των μαθητών, των γονιών και του σχολείου τα χάνει όλα σε μια στιγμή απλά και μόνο γιατί στον έρωτα είναι διαφορετικός. Χωρίς να έχει θίξει κανέναν, έχοντας δώσει το 100% του χρόνου του και της προσπάθειας του για το καλό των μαθητών του εισπράττει μια χυδαία απόρριψη από όλους μέχρι τότε τον επαινούσαν και τον καλούν να απομακρυνθεί, να φύγει από το σχολείο για να μη μολύνει αυτούς και τα παιδιά τους με την ιδιαιτερότητά του. Κι εκείνος μην έχοντας το σθένος το δικαίωμα του στον ομοερωτισμό του τ’αφήνει όλα πίσω του και φεύγει.
Στο Κυρά κι Αρχόντισσα η συγγραφέας περιγράφει ανάγλυφα πώς ξεκινάει ένας έρωτας μεγάλος, μια τύχη που την ζηλεύουν όλες στη γειτονιά, ο γάμος με έναν παίδαρο που όλες τον ‘θέλαν για δικό τους. Η σιωπή, το ξύλο, η κακοποίηση και που αν στο παραένα δεν έπαιρνε το Σοφάκι τη μεγάλη απόφαση θα κατέληγε κι αυτή πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες. Κι ένας ακόμα αριθμός στον ατέλειωτο των γυναικοκτονιών. Να μιλάμε, να αντιδρούμε, να μην επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βιώνει την κακομεταχείριση.
Στο Ιατρικό Ανακοινωθέν η ηρωίδα έρχεται αντιμέτωπη μ’ένα φοβερό δίλημμα. Όντας γιατρός σε εφημερία φέρνουν μπροστά της βαριά τραυματισμένο κι ετοιμοθάνατο το βιαστή που την στοίχειωνε απ’τα παιδικά της χρόνια, τον εφιάλτη της ζωής της. Και το δίλημμα είναι μεγάλο: ο όρκος του Ιπποκράτη ή η δυνατότητα εκδίκησης; Με το νυστέρι στο χέρι προχωράει αποφασιστικά στο χειρουργείο για να του σώσει τη ζωή. Η ζωή όμως δίνει μόνη της τη λύση και το θύμα καταλήγει από ακατάσχετη αιμορραγία.
* H Βιβή Τσαβαλιά είναι Δικηγόρος, Γενική Γραμματέας Εθνικής Ομοσπονδίας Τυφλών.
Πηγή: Fractal
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.