Επεισόδια στην Κύπρο

21/12/1963: Επεισόδια ξεσπούν στην Κύπρο, ανάμεσα σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Κλασικές προβοκάτσιες, υποκινούμενες από ξένους παράγοντες, βρίσκουν ερείσματα ακραίων και στις δύο κοινότητες, προετοιμάζοντας την τραγωδία…

***

Από τις αρχές Δεκεμβρίου ομάδες ενόπλων βρίσκονταν σε κατάσταση ετοιμότητας, ενώ από τις 16 Δεκεμβρίου (μέρα της τουρκικής διακοίνωσης) η ένταση είχε φτάσει στο κατακόρυφο. Ένα τυχαίο γεγονός μπορούσε ανά πάσα στιγμή να προκαλέσει την έκρηξη. Οι δρόμοι της Λευκωσίας ελέγχονταν από την αστυνομία, επειδή υπήρχαν πληροφορίες ότι μεταφέρονταν όπλα. Σε μια αστυνομική έρευνα δύο ύποπτων αυτοκινήτων μετά τα μεσάνυχτα της 20ής προς 21 Δεκεμβρίου, στα όρια της ελληνικής και της τουρκικής συνοικίας στην παλιά Λευκωσία, οι Τουρκοκύπριοι που επέβαιναν, αρνήθηκαν να δεχτούν έλεγχο και προκάλεσαν επεισόδιο. Προς βοήθειά τους έτρεξαν άλλοι ομοεθνείς τους, ενώ από τους πυροβολισμούς που ακολούθησαν τραυματίστηκε ένας αστυνομικός. Οι αστυνομικοί απάντησαν και από τα πυρά τους φονεύτηκαν ένας Τουρκοκύπριος και μια ελευθερίων ηθών Τουρκοκύπρια. «Εφονεύθη μία πόρνη και κατέρρευσεν εν κράτος», θα γράψει αργότερα, σχετλιαστικά η «Πατρίς» (21-12-1966).

Από την επόμενη νύχτα η ανταλλαγή πυρών εξαπλωνόταν σ’ όλη τη Λευκωσία. Άρχιζε η υλοποίηση του τουρκικού σχεδίου για αποκοπή των οδών προς τις τουρκικές συνοικίες. Ο Τουρκοκύπριος αντιπρόεδρος, οι υπουργοί, οι βουλευτές, οι αστυνομικοί αλλά και οι δημόσιοι υπάλληλοι αποσύρθηκαν και εγκαταστάθηκαν στην τουρκική συνοικία της Λευκωσίας. Τα αιματηρά επεισόδια, καθώς και οι δύο πλευρές είχαν προετοιμαστεί για το χειρότερο, απειλούσαν να επιφέρουν ένα «ντε φάκτο» διοικητικό χωρισμό στο νησί, παρά την έκκληση για ηρεμία που απηύθυναν Μακάριος και Κιουτσούκ, οι οποίοι συναντήθηκαν στις 23 Δεκεμβρίου. Την επόμενη, τουρκοκυπριακά τμήματα κατέλαβαν τις βόρειες συνοικίες της Λευκωσίας Τράχωνα, Ομορφίτα, Καϊμακλί και Νεά­πολη, ενώ προσπάθησαν να διευρύνουν τον έλεγχο μέσα στην παλιά πόλη. Θα ανοίξουν πυρ ακόμη και κατά του προεδρικού μεγάρου, ενώ σφοδρές οδομαχίες σημειώνονταν στο κέντρο της παλιάς Λευκωσίας. Παράλληλα Τουρκοκύπριοι μεικτών χωριών ή απομονωμένων περιοχών συνέρρεαν προς μεγάλα τουρκοκυπριακά χωριά και τουρκικές συνοικίες μεγάλων πόλεων βάσει του σχεδίου για εδαφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων.

Κώστας Χατζηαντωνίου, «Κύπρος 1954-1974», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 111-112.