Χιλιάδες πρόσφυγες εγκαταλείπουν τη Σμύρνη

27/8/1922: Χιλιάδες πρόσφυγες στη Σμύρνη προσπαθούν να σωθούν, κατακλύζοντας το λιμάνι. Ο μητροπολίτης Χρυσόστομος αρνείται να εγκαταλείψει το ποίμνιο και την πόλη του. Συλλαμβάνεται και παραδίδεται στον τουρκικό όχλο που τον λιντσάρει…

 

***

 

Τόσο η κυβέρνηση των Αθηνών όσο και η Αρμοστεία της Σμύρνης κι η Στρατιά επέδειξαν πλήρη αδιαφορία για την τύχη των ελληνικών πληθυσμών. Παρ’ ότι είχε αρχίσει ήδη να σχεδιάζεται η εκκένωση της Μικράς Ασίας, δεν υπήρξε καμιά μέριμνα για τη διαφυγή τους, με τη σκέψη ότι ερχόμενοι στην Ελλάδα θα ανέτρεπαν το καθεστώς. Απέκρυψαν έτσι από τα πλήθη που συνέρρεαν στις ακτές την επικείμενη εγκατάλειψη της πόλης και ουσιαστικά παρέδωσαν το μικρασιατικό ελληνισμό στα τουρκικά στίφη.

Η απόφαση εκκένωσης της Μικράς Ασίας αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι στις 21 Αυγούστου δημοσιεύεται διάταγμα, με το οποίο αποστρατεύονται όλες οι προ του 1918 υπηρετούσες κλάσεις. Το πρωί του Σαββάτου 27 Αυγούστου και ενώ χιλιάδες βουβοί πρόσφυγες, με τον τρόμο στα μάτια, κατέκλυζαν την προκυμαία της Σμύρνης, εισήλθαν στην πόλη οι πρώτοι έφιπποι τσέτες του Μπεχλιβάν. Το βράδυ συνελήφθη ο μητροπολίτης Χρυσόστομος, που αρνήθηκε να εγκαταλείψει το ποίμνιό του, και παραδόθηκε στον τουρκικό όχλο. Το μαρτυρικό τέλος του ήταν το σύνθημα για να μετατραπεί η Σμύρνη σε πραγματική κόλαση. Άρχισαν οι φόνοι, οι σφαγές και οι λεηλασίες, με αποκορύφωμα τον εμπρησμό των χριστιανικών συνοικιών της πόλης στις 31 Αυγούστου, ημέρα που εισήλθε στη Σμύρνη και ο Κεμάλ. Πυρπολήθηκε μια έκταση τεσσάρων τετραγωνικών χιλιομέτρων και καταστράφηκαν πάνω από 55.000 κτίρια, ενώ σκηνές φρίκης διαδραματίζονταν σ’ όλη την πόλη.

Γενική ήταν η σφαγή και των Αρμενίων που ανακαλύπτονταν στη Σμύρνη. Απεγνωσμένα οι χριστιανοί της Μικράς Ασίας προσπαθούσαν να βρουν κάποιο πλωτό μέσο για να εγκαταλείψουν την πόλη, υπό τα απαθή βλέμματα των πλοίων των δυτικών Δυνάμεων. Οι κυβερνήσεις της Δύσης δεν έκαναν τίποτε για να διασωθούν οι χριστιανικοί πληθυσμοί της Ανατολής από την εξόντωση. Επέδειξαν όχι απλώς αδιαφορία αλλά συχνά εχθρική στάση και κυνισμό, διαστρέφοντας συνειδητά την αλήθεια.

Κώστας Χατζηαντωνίου, «Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 438-439.