«Άρρηκτες φρυκτωρίες» | Κριτική | Fractal

Κριτική της Χριστίνας Μιχαηλίδου για τις «Άρρηκτες φρυκτωρίες» (εκδόσεις Ιωλκός, 2023), του Γιάννη Ξέστερνου, δημοσιευμένη στο Fractal.

 

Οι «Άρρηκτες Φρυκτωρίες» της σύγχρονης πραγματικότητας

Γράφει η Χριστίνα Μιχαηλίδου // *

 

Πάνω σε ασπρόμαυρο φόντο και μοντέρνο σχεδιαστικά διάκοσμο ταξιδεύουν σε ευθείες γραμμές, τα επίγεια, φωτεινά σήματα του Γιάννη Ξέστερνου στην πρώτη ποιητική του συλλογή «Άρρηκτες φρυκτωρίες», από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Η πρώτη ματιά στο εξώφυλλο του βιβλίου είναι αφοπλιστική, αφού αποτυπώνει μοναδικά τον τίτλο της συλλογής. Το λευκό της ημέρας και το μαύρο της νύχτας συνεργάζονται αρμονικά και διαθλώνται σε ευθείες γραμμές δημιουργώντας ένα φωτεινό μονοπάτι επιτυχημένης επικοινωνίας.

Αυτό ακριβώς εξυπηρετούσαν οι φρυκτωρίες στην αρχαιότητα. Μετέφεραν κωδικοποιημένα μηνύματα από πόλη σε πόλη, από άνθρωπο σε άνθρωπο. Άλλοτε μέσω φλόγας ή πυκνού καπνού ανήγγειλαν θριάμβους, νίκες, ήττες, έκκληση σε βοήθεια, ανάλογα την περίσταση. Η επικοινωνία είναι το ζητούμενο και για τον ποιητή με όρους σημερινούς, σύγχρονους που τραυματίζεται καθημερινά από διαφορετικών ειδών εμπόδια αλλά πολλές φορές το ίδιο δυσεπίλυτα.

Eπιζητούν ρίμες/Να πηγάσουν αρμονία./Σπάζουν το κεφάλι τους/να λύσουν το αίνιγμα της φύσης/σε περιβάλλον αγάπης και στοργής/όπου στέλνει (όμως)/η Αόρατη Αρχή/την αγκαλιά Της/δια του αντιπροσώπου/της παραμάνας παραμάνας (Αόρατη Αρχή, σελ.23)

 

Αόρατη Αρχή

Η ανάγκη μιας εποικοδομητικής επικοινωνίας οδηγεί την ποιητική του φωνή να καταγράψει προσωπικά βιώματα αφανέρωτα αλλά υπαρκτά, σκαρφαλώνοντας πάνω από υπόγειους φραγμούς και δισταγμούς, προσπερνώντας δεσποτικούς Κύριους Αλέξανδρους με σκοπό να αποτυπωθούν οι προσωπικές του «Φρυκτωρίες» λυτρωτικά στην ποιητική συλλογή.

Κατά καιρούς/και πρέσβεις ήλθαν να μας προσφέρουν γη και ύδωρ/και μαθητές να δραπετεύσουμε στη Θεσσαλία χρηματίζοντας δεσμοφύλακες/και δικοί μας άνθρωποι να επιλέξουμε επιτακτικά στρατόπεδο/και μυστικοί με καπαρντίνες μας εκβίαζαν με περίεργες συνεργασίες/κι εργολάβοι σφετερίζονταν μια αντιπαροχούλα εκδημοκρατισμού. (Κύριοι Αλέξανδροι, σελ.30)

 

Στο «Ανθολόγιο» των λογοτεχνικών του αναφορών ο Γιάννης Ξέστερνος, εκμεταλλευόμενος δημιουργικά την ευρυμάθειά του, χρησιμοποιεί τους όρους της διακειμενικότητας είτε άμεσα με απευθείας αναφορές σε πρόσωπα και γεγονότα, είτε έμμεσα με υπαινιγμούς και λογοπαίγνια χτίζοντας έτσι ένα πρωτότυπο, ποιητικό οικοδόμημα. Συνομιλεί με καταξιωμένους Έλληνες και ξένους ποιητές και συγγραφείς, αναζητώντας τις ευεργετικές, στην ποίηση, εισπνοές του Ελύτη «Σφαίρα από Πούπουλα», την ευλογία του Παπαδιαμάντη στην ακροστιχίδα «Κάνε μου μπα», την ανατολίτικη κοσμοθεωρία του Χαλίλ Γκιμπράν «Προσευχή ενός προφήτη», τους διαχρονικούς πρωταγωνιστές της παγκόσμιας λογοτεχνίας «Αυλός, Αθήναι,1968», ακολουθεί την παραληρηματική όσο και γόνιμη σκέψη του εμβληματικού ζωγράφου Βαν Γκογκ.

Οι ερωμένες απαγορεύονται/οι σερβιτόρες προκαλούν σύγχυση/η ψυχή πρέπει να κουμπωθεί με ζουρλομανδύα στη θέση της/να μην διαβολοστροβιλίζεται./Έντεκα νεκροί Άγγελοι με το μοτίβο της τυρβώδους ροής/εκλιπαρούν την Αφροδίτη για ένα φιλί/οι χαοτικές δίνες δεν τους αφήνουν να πλησιάσουν. (Ο Πάστορας της φύσης, σελ.18)

 

Οι αναφορές σε γνωστά πρόσωπα ή γεγονότα γίνονται το εύρημα του ποιητή, οι λέξεις κλειδιά που ξεκλειδώνουν τις πόρτες του παρελθόντος όπου μύθος και ιστορία συναπαντώνται με το σήμερα και το τώρα με προσεκτικά βήματα, καλοδουλεμένους στίχους τόσο λεκτικά όσο και τεχνικά. Έτσι αποτυπώνεται ο αριστοτεχνικός συνδυασμός ύφους, πλοκής και κορύφωσης της κάθε ιστορίας χωρίς μοιρολατρίες και αναθεματισμούς, πέρα από τη λογική, με σαρκασμό και χιούμορ.

ο νοικοκύρης δεν αγαπάει τον κλέφτη/θυμάται τη Σταύρωση/κλέφτες οι τελευταίοι συνοδοιπόροι Του/ο ένας τη σκαπούλαρε για τον Παράδεισο/μ’ ένα μνήσθητι μου Κύριε/τώρα θα τρώει και θα πίνει/χωρίς να παραβιάζει πόρτες και παράθυρα/είναι να βρίσκεσαι στη σωστή θέση/ την κατάλληλη στιγμή/ όπως λέει ο λαός μας ( Ο Σωκράτης είναι δελφίνι, σελ.15)

 

Το πρώτο ποίημα της συλλογής «Αυτόματη Γραφομηχανή» σηματοδοτεί το ύφος με το οποίο αγαπά να γράφει. Η αναφορά στους υπερρεαλιστές δημιουργούς, τον ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο, ο Ψυχαναλυτής και τον ζωγράφο Νίκο Εγγονόπουλο, ο Μάστορης με τα πινέλα, είναι χαρακτηριστική της ελεύθερης έκφρασης που επιλέγει, απογυμνωμένη από τους κανόνες της λογικής και των γλωσσικών στερεοτύπων. Με αυτή την πρώτη συνάντηση ο Γιάννης Ξέστερνος συστήνεται στο αναγνωστικό του κοινό και το προετοιμάζει για την εικονοπλαστική συνέχεια των στίχων του με εντυπωσιακές εικόνες, δημιουργική φαντασία, απρόσμενο συνδυασμό λέξεων.

Αφού ξεδίψασαν τους ιμπρεσιονιστές/μ΄ ένα ποτήρι αψέντι/οι Πέμπτες συναντήθηκαν με τους ακέφαλους πίνακες σε ημιυπόγειο της Κυψέλης/τσιγάρα Player’s/και γραμματόσημα πάνω σε πανοπλίες/διεθνείς προσωπικότητες/ζωγραφίζουν τα χαρτιά του Ψυχαναλυτή/φωτογραφίζουν τα φρεσκοπλυμένα πινέλα του Μάστορη/σκάβουν/το άγονο χωράφι/σκάβουν/τα παστρικά μυαλά/να μπολιάσουν τη νέα Ιδέα/ ενώ οι Καρακάξες/καιροφυλακτούν/με το δάκτυλο στη σκανδάλη/όσο η αθεόφοβη Αντιλόπη/καταπίνει θαλασσινά ποιήματα/σ’ εν λευκώ χαρτιά. (Αυτόματη Γραφομηχανή, σελ.9)

 

Και συνεχίζει οδηγώντας μας σταθερά και με συνέπεια στον ποιητικό του δρόμο φωτιζόμενος πάντα από κωδικοποιημένες φρυκτωρίες νοηματοδοτώντας προσωπικά βιώματα και σκέψεις από την επαγγελματική ιδιότητα του φιλολόγου.

Απόγευμα στην Αίγινα μετά την τελική μάχη./Επιτάφιοι λόγοι ανασύρονται αποσπασματικά από αιγυπτιακούς πάπυρους/μετοχές Φρανκεστάιν αιφνιδιάζουν την απόλυτη λογική/προσδιορισμοί Τιραμόλα διακτινίζονται από τη μια άκρη στην άλλη/ απαρέμφατα ερμαφρόδιτα ζητούν τεστ DNA για να αποκαλύψουν την πατρότητα του Υποκειμένου/απρόσωπες εκφράσεις εκλιπαρούν λύτρωση στην ευγένεια του Αττικισμού./Μετρώ τις λέξεις/διαιρώ επί τόσο/αποκαλύπτεται ο μαγικός αριθμός/δεκαδικός/δεινός/κόβω τη γλώσσα μου/για να μη μαρτυρήσω/τ’ απόρρητα στους εχθρούς./ Γεμίζει μ’ αίμα το στόμα μου/κάνω γαργάρες ατενίζοντας ψηλά τη Φρύνη μου/ εκεί θα με στείλει ο Υπερείδιος φανατισμός/της χρωστάω ένα κατακόκκινο φιλί. (Το Άγνωστο Χ, σελ.16)

 

Η ποιητική συλλογή «Άρρηκτες φρυκτωρίες» του Γιάννη Ξέστερνου οικοδομεί μία αδιάρρηκτη γέφυρα συνοχής του παρελθόντος με το παρόν όπου ιστορικά, μυθολογικά, καλλιτεχνικά πρόσωπα διαπλέκονται και εμπνέουν τη σύγχρονη πραγματικότητα.

 

 

 

* H Χριστίνα Μιχαηλίδου, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Κατέχει πτυχίο και μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Σπουδάζει Δημιουργική Γραφή στο Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Διηγήματα της έχουν δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικά βιβλία. Είναι αρχισυντάκτρια στο ηλεκτρονικό περιοδικό Maxmag. Έχει εκδώσει το παραμύθι «Ο Σκοταδούλης και ο μανδύας της νύχτας», Οσελότος (2021). Η πρώτη συλλογή διηγημάτων της είναι υπό έκδοση από τις εκδόσεις Ιωλκός.

 

Πηγή: Fractal