«Ανθοφορία στιγμών» | Κριτική | Fractal

Κριτική της Άννας Κυριακάκη-Συνοδινού για την ποιητική συλλογή «Ανθοφορία στιγμών» (εκδόσεις Ιωλκός, 2022), της Βαρβάρας Βαγιάκου-Βλαχοπούλου, στο Fractal.

 

«Λες και μαζεύει λουλούδια από τον εσωτερικό της ολάνθιστο κήπο»

Γράφει η Άννα Κυριακάκη-Συνοδινού //

 

Κάθε βιβλίο της Βαρβάρας Βαγιάκου-Βλαχοπούλου, από το 2001, που εκδόθηκε το πρώτο της με τίτλο «Με βοριάδες και νοτιάδες», μέχρι και το σημερινό που κρατάμε στα χέρια μας, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια διαρκής πορεία της συγγραφέως προς την ωριμότητα. Πεζογραφική και ποιητική. Στο μέχρι τώρα λογοτεχνικό της έργο συγκαταλέγονται διηγήματα, χρονογραφήματα και άρθρα, τα πιο πολλά δημοσιευμένα σε τοπικές εφημερίδες και περιοδικά του νησιού της. Ακόμη, τρία μυθιστορήματα, ένα θεατρικό, αλλά και τρεις ποιητικές συλλογές με τίτλους «ΡΩΤΟΠΛΑΓΙΑΣΜΑΤΑ», «ΔΑΚΡΥΑ» και «ΡΥΤΙΔΕΣ» συγκεντρωμένες στο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2014 με το γενικό τίτλο «Στης Μάντρας τα Τραφώματα».

Γίνεται λοιπόν εύκολα αντιληπτό ότι στα είκοσι δύο αυτά χρόνια που μεσολάβησαν από το 2001 μέχρι σήμερα, η Βαρβάρα Βαγιάκου-Βλαχοπούλου δε σταμάτησε ούτε μια στιγμή να γράφει και να εξελίσσεται λογοτεχνικά, ώστε σήμερα να επανέρχεται με μια νέα ποιητική συλλογή πιο ευθύβολη και πιο επιδραστική από τις προηγούμενες με τον τίτλο «Ανθοφορία Στιγμών». Κι αν η ανθοφορία στιγμών γίνει, οι στιγμές ανθοφορούν, ανθίζουν. Αντιλαμβανόμαστε την αξία που έχει για την ποιήτρια στον προσωπικό της χωροχρόνο κάθε τι μικρό, ελάχιστο, όσο μια στιγμή. Η στιγμή που γίνεται μεγάλη, κέντρο προσοχής και παρατήρησης και μπορεί να αποτελέσει αρχή και πηγή έμπνευσης και, στη συνέχεια, κατάφαση —όχι με την σημασία της μοιρολατρικής αποδοχής, αλλά ως προσπάθεια ατομικής και συλλογικής αυτογνωσίας και αυτοβελτίωσης.

Αιτία ποιητικής δημιουργίας

Η καθαρά λυρική και υπαρξιακή ποιητική φωνή της Βαρβάρας Βαγιάκου-Βλαχοπούλου δονείται όχι μόνον από τα ατομικά της βιώματα και τη σχέση τους με το δικό της κόσμο, αυτόν που την περιβάλλει, αλλά και από τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές παθογένειες του σύγχρονου κόσμου, την κρίση αξιών, τον ατομικισμό και τελευταία την πανδημία του COVID-19 που έγινε αφορμή να χαθούν ή και να νοσήσουν χιλιάδες ανθρώπινες υπάρξεις. Αντιλαμβανόμαστε ως εκ τούτου ότι στην ποίηση της Βαρβάρας, τα μικρά γεγονότα, οι απλές καθημερινές συνήθειες και χειρονομίες, ένα πουλί ή ένα λουλούδι, μια εικόνα, ένα βλέμμα, μια ανθρώπινη φιγούρα που κάτι αγαπημένο τής θυμίζει, όχι μόνον έχουν τη δύναμη να τη γητεύουν και να αφήνουν σημάδια και αίσθηση παντοτινής διάρκειας στην ψυχή της, αλλά μπορεί να γίνουν και γενεσιουργός αιτία ποιητικής δημιουργίας.

Στο ποίημα με τον τίτλο «Ως», που είναι το πρώτο από τα εξήντα τρία ποιήματα της συλλογής της και θα έλεγα ότι επέχει θέση μότο, προμετωπίδας δηλαδή, η ποιήτρια μάς προϊδεάζει υπαινικτικά για το λόγο που αποτυπώνει τις σκέψεις και τα συναισθήματά της στο χαρτί, καθώς και για τους θεματικούς άξονες γύρω από τους οποίους θα κινηθεί η ποιητική της δημιουργία. Κεντρικός άξονας της ποίησής της ορίζεται η απώλεια, ως στέρηση έμψυχων και άψυχων, αλλά και συνυποδηλωτικά, ως έλλειψη αρχών, αξιών και τα τραύματα που η έλλειψη προκαλεί, έτσι όπως εγγράφονται στην ψυχή της.

Το άγχος της μοναξιάς

Η απώλεια για την ποιήτρια είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο θα κεντήσει με μια γλώσσα εναργή, πλούσια και γερά αρματωμένη. Μικρές ιστορίες βουτηγμένες στο συναίσθημα και προικισμένες με πνοή, με υπόσταση. Η απώλεια του αγαπημένου της συντρόφου, στο ποίημα «Όταν η πόρτα χτυπά από μέσα», η ιδιαίτερη πατρίδα της, η Λήμνος, όταν κυρίως αναγκάζεται να την αποχωριστεί στο ποίημα «Επιστροφή» και στο ποίημα «Ένα βοριαδάκι στα μέτρα μου», η θάλασσα στο ποίημα «Κάποτε» —το νερό και το αλάτι είναι τα στοιχεία με τα οποία ζυμώθηκε η πρώτη της ύλη.

Άλλοι θεματικοί άξονες που διαπερνούν, αρδεύουν και αρδεύονται υπογείως από την πλούσια ποιητική της φλέβα μέσα στα άλλοτε μεγάλης —που είναι και τα περισσότερα— και άλλοτε μικρής ποιητικής φόρμας ποιήματα είναι το άγχος της μοναξιάς στο ποίημα «Αποδοχή», ο έρωτας στο ποίημα «Κόκκινα τριαντάφυλλα», οι μνήμες στο ποίημα «Η αξία των αποσιωπητικών», ο χρόνος, ο οποίος κυλάει αμείλικτος στο ποίημα «Αταξίδευτος» και στο ποίημα «Δώρο ήταν». Εδώ πρέπει να επισημάνουμε, ότι η ποιήτρια δε μεμψιμοιρεί και δε μέμφεται τον χρόνο που φεύγει, δυστυχώς, για όλους μας ανεπιστρεπτί, αλλά τον ευγνωμονεί για τις εμπειρίες, τις αναμνήσεις και τη σοφία με την οποία την προίκισε, πλούσια πια από την αγάπη που έδωσε και πήρε στα χρόνια τα παιδικά και της νιότης της, αγάπη που έχει εγγράψει μέσα της και ακτινοβολεί.

Εκφραστικά μέσα

Με συντομία θα αναλύσω και τα εκφραστικά μέσα της ποιήτριας. Οφείλω να επισημάνω ότι αυτό που χρησιμοποιεί σε αφθονία είναι ο διαρκής διάλογος με τον εαυτό της, αλλά και μ’ έναν συνομιλητή συμπάσχοντα και με τα ίδια υπαρξιακά ερωτήματα. Ο εσωτερικός μονόλογος αποτελεί μια τεχνική παρουσίασης της συνείδησης της με άμεση παράθεση σκέψεων, στο πλαίσιο μιας αυτοεπικοινωνίας, συνομιλίας με τον εαυτό της. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι τα δύο αυτά είδη μονολόγων προσδίδουν —μαζί με τη μουσικότητα, το ρυθμό, τους διασκελισμούς και την πυκνότητα— θεατρικότητα, ζωντάνια και κινητικότητα στην ποίησή της, παράδειγμα το ποίημα: «Η σιωπή του τέλους».

Συνεχίζοντας με τα εκφραστικά μέσα της ποιήτριας, θα προσθέσω τις ρητορικές ερωτήσεις, το σαρκασμό, την ειρωνεία, και τους υπαινιγμούς, που αποτελούν χαρακτηριστικά σημάδια ύφους στην ποίηση της. Αυτοί οι τρόποι έκφρασης λειτουργούν σαν μεγεθυντικός φακός, αναδεικνύουν καλύτερα τα πολιτικά και κοινωνικά θέματα που απασχολούν έντονα την ίδια. Ταυτόχρονα, καταγγέλλουν προβλήματα που παράγονται μέσα στο άστυ, εκεί που το άτομο συναντά την κοινωνία. Μιλά για όσα αφορούν τον εαυτό της, αλλά και τον κόσμο, επιθυμώντας όχι μόνο να συνδεθεί με το κοινό, αλλά και να προβληματίσει, να ανατινάξει τον κόσμο της, να «ξεβολέψει», ίσως και να αποτελέσουν οι σκέψεις της, το έναυσμα, την «πληροφοριακή βόμβα» που μπορεί να ανατρέψει την πραγματικότητα του αναγνώστη ή κάποιες πλευρές του και να τον οδηγήσει σε ριζικές ανακατατάξεις.

Προσπάθεια επικοινωνίας

Το ποίημα «Στοπ» αποτελεί την καλύτερη απόδειξη και την ποιοτικότερη ανάδειξη θεμάτων που όχι μόνο δεν εξωτερικεύονται εύκολα, γιατί θεωρούνται ταμπού, αλλά αποσιωπώνται κιόλας. Σε μια προσπάθεια επικοινωνίας μαζί μας, η ποιήτρια σε χαμηλούς τόνους γράφει λες και μαζεύει λουλούδια από τον εσωτερικό της ολάνθιστο κήπο και τα προσφέρει, δίκην χειρονομίας δεξίωσης, στα χέρια μας. Ένδειξη αγάπης και εμπιστοσύνης. Τροφή πνευματική για προβληματισμό και συζήτηση.

Ανακεφαλαιώνοντας, θέλω να υπογραμμίσω ότι από την εποχή των ποιημάτων για την πολυφίλητη, ιδιαίτερη πατρίδας της, την Λήμνο και όσα συνεκδοχικά το όνομα του νησιού περιλαμβάνει στη συλλογή ΡΩΤΟΠΛΑΓΙΑΣΜΑΤΑ, έως τα κατ’ εξοχήν ελεγειακής μορφής ποιήματα στις συλλογές ΔΑΚΡΥΑ και ΡΥΤΙΔΕΣ, η ποίησή της διακινείται σε πολλά επίπεδα αλληλεξαρτώμενα και αλληλοσυμπληρούμενα. Η ίδια η ποιήτρια ανήκει στον κύκλο των λυρικών υπαρξιακών ποιητριών της εποχής μας, η δε νέα ποιητική συλλογή της με τον τίτλο «ΑΝΘΟΦΟΡΙΑ ΣΤΙΓΜΩΝ» όχι μόνο αποτελεί την ωριμότερη ποιητική της δημιουργία, αλλά και περικλείει όλα όσα αποτελούν καθημερινά τις πηγές έμπνευσής της. Ευκαιρία για να γνωρίσουμε το συναισθηματικό βάθος της ίδιας της ποιήτριας και την ενάργεια του ποιητικού στοχασμού της.

 

Πηγή: Fractal