Στις «Τρεις διακριτές ποιητικές φωνές εν μέσω θέρους» (Book Press), του Γιώργου Δρίτσα, συμπεριλαμβάνεται και η φωνή του Παναγιώτη Χριστοδούλου με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Η ξένη ιτιά» (υποψήφιο για το λογοτεχνικό βραβείο ποίησης 2023 της Ε.Λ.Θ.).
***
Τρεις διακριτές ποιητικές φωνές εν μέσω θέρους
Για τις ποιητικές συλλογές «Η ρήξη, δενδρίτες και άλλα ποιήματα» (εκδ. Περισπωμένη) της Ευγενίας Βάγια, «Η ξένη ιτιά» (εκδ. Ιωλκός) του Παναγιώτη Χριστοδούλου και «Παραλίγο» (εκδ. Σμίλη) της Ιωάννας Χρονοπούλου. Kεντρική εικόνα: πίνακας της Merrill Weber.
Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας
Η ρήξη, δενδρίτες και άλλα ποιήματα, Ευγενία Βάγια (εκδ. Περισπωμένη)
Η ποίηση συχνά ανοίγει νέες ατραπούς στοχασμού και κατανόησης του κόσμου, με έναν πιο συμπαγή και πυκνό τρόπο από ότι προσφέρουν άλλες μορφές συγγραφής. Η εγγενής ενορατική υφή της σε συνδυασμό με τη διαίσθηση του δημιουργού μπορεί να οδηγήσουν σε πιο βαθιά μονοπάτια βίωσης του κόσμου, που συνδέονται με τον φιλοσοφικό στοχασμό αλλά και τον προσπερνάνε. Βέβαια αυτό είναι ένα φαινόμενο που δεν εντοπίζεται σε όλους τους ποιητές.
peristomeni vagia h rixi
Η Ευγενία Βάγια, πιστή στην ιδιαίτερη γραφή της, επιστρέφει μετά το Lailapse (εκδ. Ενδυμίων 2013), και τη Μικρή Χιροσίμα (εκδ. Μελάνι 2019), με την πυκνή νοηματικά συλλογή της Η ρήξη, δενδρίτες και άλλα ποιήματα (εκδ. Περισπωμένη 2023). Στο νέο της αυτό ποιητικό πόνημα βρίσκουμε μια ακόμη πιο δουλεμένη γλώσσα αλλά και μια ακόμα περισσότερο κρυπτική διάθεση. Μια κρυπτική διάθεση που φτάνει στα όρια του υπαρξισμού και μερικές φορές αγγίζει το «μυστικό βίωμα» του καλλιτέχνη με τον κόσμο.
Η περιγραφή του κόσμου
Εξάλλου η ποιήτρια, όπως καταγράφει στο πρώτο ποίημα της συλλογής «Ταπεινά μιμίδια, χρυσάφι του κόσμου», εισέρχεται στον κόσμο για να τον περιγράψει και για να την περιγράψει, μέσω μιας ουσιαστικής αλληλεπίδρασης με κάθε τι που υπάρχει εντός του. Εξάλλου η ποιητική διατύπωση των σκέψεων της ποιήτριας δεσμεύεται στο Γίγνεσθαι του κόσμου, που όμως βασίζεται στη βαθύτερη ουσία, στο βαθύτερο Είναι των πραγμάτων. Αν και κατά βάθος η ποίηση είναι περισσότερο «εικονολάτρισσα και λογοφοβική» (βλ. «Ποεζία η ανωφελής»), επειδή ακριβώς εκπροσωπεί αυτό το ανόθευτο Είναι της ζωής.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η ζωή βιώνεται κει εξετάζεται από τους ποιητικούς στοχασμούς τής ποιήτριας ως πορεία μέσα στα συντρίμμια του σύγχρονου κόσμου, αλλά και κάθε ανθρώπινου κόσμου (βλ. «Το τοπίο της ιστορίας»). Μια πορεία της ιστορίας εντροπική, μέσα από την οποία ακόμη και οι σύγχρονες μεγαλουπόλεις μετατρέπονται σε «κατακόμβες γερόντων» (βλ. «Δενδρίτες ΙΙ). Ο άνθρωπος, εξάλλου, ξεχνάει, λόγω «άγνοιας εαυτού», ότι παραμένει μέρος του ζωικού βασιλείου και ότι το μέλλον του αποτελεί απλά ένα «αμελητέο εύρημα εντός του παρόντος» (βλ. «Τερατολογίες»).
ΟΠΩΣ Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΙΣ ΠΕΛΟΥΖΕΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ
Έτσι κι ο πόλεμος δεν γίνεται
χωρίς ανάπαυλες
Θέλει να σταματάς
και να θυμάσαι
για τί πολεμάς
Αν το ξεχάσεις
Αν στο εικονοστάσι σου
Δεν αχνοφέγγουν οι γαλήνιες μορφές
Και αν μόνο από σίδερο
ανεβοκατεβάζει η μέρα τα ρολά της
τότε
μήπως καλύτερα
τον πόλεμο
να χάσεις.
Η ξένη ιτιά, Παναγιώτης Χριστοδούλου (εκδ. Ιωλκός)
Η αίσθηση των αντικειμένων καθώς τα ακουμπάς. Αυτή η οικεία όμορφη σπατάλη των αισθήσεων σε αυτό που είναι γνώριμο και ταυτόχρονα εξωτερικό από το σώμα σου. Κάτι τόσο γνώριμο και βαθιά υπαρξιακό που αποτελεί μια καθημερινότητα και ταυτόχρονα κάτι ολότελα άγνωστο.
iolkos christodoulou h kseni itia
Πάνω σε αυτή τη βάση της επαφής με τα γνώριμα αντικείμενα και το βίωμα του αποχωρισμού από το δομημένο προσωπικό «οικοσύστημα» πραγματεύεται στην πρώτη του ποιητική συλλογή ο Παναγιώτης Χριστοδούλου με τον χαρακτηριστικό τίτλο Η ξένη ιτιά (εκδ. Ιωλκός 2023). Μια συλλογή που, όπως θα δούμε, ενέχει και διαπνέεται από αυτή τη φιλοσοφία της επαφής του υποκειμένου με τον ιδιαίτερο, για αυτό, κόσμο του.
Αίσθηση αποχωρισμού
Ήδη από την πρώτη ενότητα που τιτλοφορείται με τον ιδιαίτερο τίτλο «Μηδέν», με το εισαγωγικό ποίημα «Το συρτάρι», μάς εισάγει στην αρχική πορεία της όλης εκτύλιξης των γεγονότων που έχουν να κάνουν με την επανεύρεση από τον ποιητή των παλιών γραπτών του στο σκονισμένο συρτάρι. Η αφήγηση ξεκινάει με την αίσθηση του αποχωρισμού πάντα παρούσα. Η βαλίτσα επίσης πάντα έτοιμη, γεμάτη με προσωπικά αντικείμενα, αυτά τα πάντα μεταφερόμενα σπλάχνα του ίδιου του ταξιδευτή. Το «κρίμα» τής ξενιτιάς δεν λείπει ποτέ βέβαια από αυτόν, κουβαλώντας μαζί του νοητά πάντα τη θύμηση μιας ψάθινης καρέκλας κάτω από ένα πλάτανο και την πικρή αλμύρα της ίδιας της φυγής του (βλ. «Εξομολόγηση»).
Στην ενότητα «Επιστροφή» το συρτάρι αποκτάει μια νέα διάσταση όντας μια ανοιχτή διαθήκη για τον κόσμο, μια σηματοδότηση ενός πάντα βιωμένου παρελθόντος που δεν θα σβήσει ποτέ τους λογαριασμούς του ποιητή με το παρόν (βλ. «Η διαθήκη στο συρτάρι»). Εξάλλου η μοίρα του ανθρώπου είναι τραγική, ένα δάκρυ μένει από αυτή καθώς τρεμοσβήνει συνεχώς σαν ένα μικρό κερί (βλ. «Μονόκλ»). Οπότε μένει σαν χρέος το «ανασκάλεμα» η επαφή και το νιώσιμο για όσα πέρασαν και τη ζωή που έρχεται, με το «σάβανο της μοναξιάς» πάντα παρόν, σαν πέπλο της Μάγια. Το ξύπνημα όμως κάτω από τη σκιά της ιτιάς, η υπαρξιακή αυτή πορεία προς το γνωστό μας άγνωστο, σβήνει με το άνοιγμα του προσωπικού μας εσωτερικού κλουβιού.
ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Τα έμαθες τα νέα;
Αποκλείστηκαν οι ποιητές
από το δικαίωμά τους να πεθάνουν.
Τώρα πια, ξυπνούν απότομα τις νύχτες,
ισιώνουν τις φθαρμένες τους τριαγιάσκες
και πιάνουν το χαρτί και το μολύβι.
δεν πια φίλους – το μόνο που τους έμεινε
να γράφουν χωρίς του χρόνου το κυνηγητό.
Κοιτάζουν απ’ το παράθυρο με το κερί
και την παλιά φωτογραφία τους,
βηματίζουν τα τέσσερά τους τετραγωνικά
και γράφουν ασταμάτητα.
Κι όταν έρθει το πρωί, αποκαμωμένοι
γυρεύουν επίμονα ανάπαυση.
Μα είναι δύσκολη η παραίτηση σαν έρθει το πρωί.
Παραλίγο, Ιωάννα Χρονοπούλου (εκδ. Σμίλη)
Η ζωή είναι μια παράλογη συνθήκη όπου ο άνθρωπος βρίσκει την πορεία του προς το νήμα της ζωής από απόσταση και μερικές φορές σαν να παρακολουθεί μια ταινία που γύρισε κάποιος άλλος για αυτόν. Ένα παιχνίδι που παίζεται με μικρούς κόμπους από déjà vu και εμβόλιμες αναμνήσεις.
smili xronopoulou paraligo
Μέσα σε αυτό το κλίμα έρχεται δίνει το στίγμα της η πρώτη ποιητική συλλογή της Ιωάννας Χρονοπούλου, Παραλίγο (εκδ. Σμίλη 2023). Μια συλλογή που μέσα σε ένα πλαίσιο γενικότερα υπαρξιακό αλλά και ταυτόχρονα αρκετά προσωπικό επανεξετάζει την επαφή μας με την ιδιαίτερη ατομική μας ταυτότητα, μέσα από την επαφή με τον ενδότερο εαυτό, τους άλλους και τον κόσμο ως είναι.
Η απώλεια του εαυτού
Ήδη η πρώτη ενότητα της συλλογής «Φυτέψαμε μια γλάστρα» μάς φέρνει ενώπιον της βασικής σκέψης της ποιήτριας με το εισαγωγικό ποίημα «Η άλλη». Η απώλεια του εαυτού μπρος στην κανονικοποίηση του εγκλεισμού εντός του καλουπιού που δομείται, μέσα αλλά και έξω μας, κατά τη διάρκεια της ζωής μας ξεπροβάλλει ανόθευτη, εμποτισμένη με ασφυξία και πόνο. Παρ’ όλα αυτά αυτός ο κόσμος ο στενεμένος, ο κόσμος της καθημερινής φθοράς, υπάρχει καθόσον υπάρχουμε εμείς, έστω και αν πολλές φορές νιώθουμε αβάσταχτα σαν ένα αναπόσπαστο μέρος του (βλ. «Μπρελόκ»). Τί νόημα θα είχε εξάλλου για έναν νεκρό η αλληλουχία των γεγονότων και των αντικειμένων; Μάλλον καμία.
Η ατομική και η τόσο εφήμερη σημαντικότητα του ανθρώπου βρίσκεται λοιπόν εκεί (βλ. «Αίσθημα μόνιμης νύχτας»), καθώς ο θάνατος ως φαινόμενο επανανοηματοδοτείται. Παρά ταύτα η ζωή στην πραγματική της διάσταση και μορφή είναι κάτι που η ίδια η ποιήτρια θα ήθελε να συνεχίσει να υφίσταται, έστω και αν δεν τη νιώθει, μετά το βιολογικό της τέλος (βλ. «Πρέπει αν είμαι καλή»). Εξάλλου, τί πιο όμορφο από κάτι που φαντάζει τόσο «ελαττωματικό» και «ευάλωτο», όπως εμείς οι ίδιοι, και που παρά ταύτα συνεχίζει να υπάρχει ή έστω αγωνίζεται για να το επιτύχει αυτό;
ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΆ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Λέω το όνομά μου δυνατά,
αυτό είναι το μόνο που έχω.
Είπες
ότι πεθαίνεις για μένα
και τσάκισες
το σώμα μου
σαν ράχη βιβλίου.
Μ’ αγκαλιάζω σφιχτά
Αυτό είναι το μόνο που έχω.
Είπες
θα ‘θεις
κι εγώ χαϊδεύω
τις κόρες των ματιών μου
γιατί αυτό είναι το μόνο που έχω.
Δεν είμαι ούτε γυναίκα
ούτε κορίτσι
ούτε ξένη
ούτε κομμάτι από το δέρμα μου.
Είμαι το μόνο που έχω.
＊Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΡΙΤΣΑΣ είναι ποιητής και Υποψήφιος Διδάκτορας στο Τμήμα Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ. Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή Το ματωμένο όνειρο (εκδ. Οδός Πανός).
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.