«Κόσμοι μέσα σε κόσμο» | ΕΦΣΥΝ

Κριτική του Παναγιώτη Κολέλη για την ποιητική συλλογή «Κόσμοι μέσα σε κόσμο» (εκδόσεις Ιωλκός, 2022), της Χρύσας Στρίκου, στην εφημερίδα ΕΦΣΥΝ.

 

Ποιήματα «θετικής απαισιοδοξίας»

Παναγιώτης Κολέλης*

 

Τι είναι αυτό που κάνει μια ποιητική συλλογή να ξεχωρίσει από τις άλλες; Ποια είναι εκείνα τα ποιοτικά στοιχεία και χαρακτηριστικά που προσδίδουν σε ένα ποίημα ένα διακριτό στίγμα, που συμβάλλουν ώστε να αφήσει ένα σημαντικό αποτύπωμα στις ψυχές και στο μυαλό των αναγνωστών;

Πρώτα απ’ όλα, είναι η αισθητική και αναγνωστική απόλαυση εκείνη που κάνει ένα ποίημα άξιο να μνημονεύεται, με την έννοια των εικόνων και των συναισθημάτων που δημιουργεί αυτό μέσα σου. Ύστερα, είναι οι σκέψεις, οι προβληματισμοί, ο κόσμος που σου ανοίγει, τα ερεθίσματα και οι καινούργιες οπτικές γωνίες με τις οποίες σε φέρνει αντιμέτωπο. Επιπλέον, είναι η δυνατότητά του να εκφράζει μέσα σε λίγους στίχους ιδέες, νοήματα, οράματα, να συμπυκνώνει ελαττώματα, να δίνει πνοή ή άλλη έννοια στα προτερήματα, αλλά και να αποτελεί μέσο διεξόδου, διαφυγής και αποσυμπίεσης τη στιγμή που το χρειάζεσαι. Η καλή ποίηση είναι ικανή να δώσει μορφή στην αγωνία, στο μυστήριο, στο ανεξήγητο, να γίνει συνοδοιπόρος στα δύσκολα και εργαλείο διατήρησης της ευαισθησίας, της ταπεινότητας και της αυτοκυριαρχίας σου, όταν όλα γύρω καταρρέουν.

Κόσμοι μέσα σε κόσμο

Τα ποιήματα της Χρύσας Στρίκου διαπνέονται από όλα τα παραπάνω στοιχεία, ωστόσο εμφορούνται και από το χαρακτηριστικό εκείνο με το οποίο όριζε την καλή ποίηση ο Γάλλος ποιητής Πωλ Βαλερύ: «Αν ένα πουλί μπορούσε να πει με ακρίβεια τι τραγουδάει, γιατί τραγουδάει, και τι είναι αυτό που το κάνει να τραγουδάει, δεν θα τραγούδαγε».

Η Χρύσα δε θα έγραφε ποιήματα αν είχε απόλυτες απαντήσεις στα παραπάνω, χωρίς αυτό ωστόσο να σημαίνει πως δεν ξέρει τι θέλει να πει ή τι επιδιώκει να μεταφέρει μέσα από την ποίησή της. Ο καλός ποιητής ταλαντεύεται ανάμεσα στη γνώση και στην άγνοια, στο οικείο και στο ανοίκειο, μαθαίνει, αλλάζει και εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της συγγραφής των ποιημάτων του, βιώνει τη διαδικασία της δημιουργίας ως μια περίοδο ενδοσκόπησης, αυτοκριτικής και περισυλλογής, ως έναν τρόπο να κοιτάξει βαθύτερα τον εαυτό του.

Η Χρύσα αφουγκράζεται την πραγματικότητα, προσπαθώντας να την ερμηνεύσει και να την αναδείξει, αλλά ταυτόχρονα και να την υπερβεί και να την μετουσιώσει σε κάτι άλλο, σε κάτι που να ανταποκρίνεται στα όνειρα και στις ανάγκες των πολλών. Ζει, προβληματίζεται, παλεύει και βάζει στόχους σε αυτόν τον κόσμο, όμως δεν τον ωραιοποιεί, αντίθετα τον ανατέμνει με ακρίβεια γεωδαίτη, διερευνώντας τις αντιφάσεις του, χωρίς να προσπαθεί να τον φτιασιδώσει, κρύβοντας τα στρεβλά και τα παράλογά του ή ψάχνοντας δικαιολογίες για όλα όσα συμβαίνουν εκεί έξω. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, οραματίζεται έναν κόσμο με περισσότερη δικαιοσύνη και ελευθερία, έναν κόσμο με ίσες ευκαιρίες και δικαιώματα για όλους.

Θετική απαισιοδοξία

Η ποίησή της χαρακτηρίζεται έντονα από κοινωνική ευαισθησία και προβληματισμό, από αυτό το είδος «θετικής απαισιοδοξίας» που τόσο παραστατικά περιγράφει ο αγαπημένος μου ποιητής Αργύρης Χιόνης. Λέει, λοιπόν, ο Χιόνης: «Στην ποίηση μου υπάρχει νομίζω ένα είδος θετικής απαισιοδοξίας, ας μου συγχωρεθεί ο όρος. Τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι, αλλά αυτό δεν με θλίβει. Τα παρακολουθώ, τα παρατηρώ. Το κεντρικό πρόσωπο των ποιημάτων μου είναι μέσα στα πράγματα και ταυτόχρονα έξω. Μπορεί να αποστασιοποιηθεί από αυτά. Τα πράγματα, ο κόσμος, η πραγματικότητα είναι σκοτεινή, ερεβώδης, πιεστική αλλά παρ’ όλα αυτά μετέχω στη ζωή. Δεν παραιτούμαι. Εκεί έγκειται και η αισιοδοξία».

Οι παρακάτω στίχοι αποτελούν κατά τη γνώμη μου χαρακτηριστικά δείγματα αυτής της «θετικής απαισιοδοξίας» που διακρίνει τα ποιήματα της Χρύσας, όπου οι λέξεις που χρησιμοποιεί έχουν τη δύναμη να θεραπεύσουν, να εμπνεύσουν και να μεταμορφώσουν:

«Εκείνο το πρωί νομίζαμε ότι όλα είχαν τελειώσει. Τώρα ξέρουμε ότι κάθε τέλος περιέχει μια υποχρεωτική αρχή», από το ποίημα «Η απόλυση».

«Η ζωή είναι για να τη ζεις, όχι για να την ονειρεύεσαι», από το ποίημα «Αυτοπαρουσίαση ΙΙ».

«Υπάρχω θα πει αφαιρώ τον εαυτό μου απ’ την πραγματικότητα και την ξαναχτίζω», από το ποίημα «Ο Εργαστής (Ο Εργάτης – Εραστής)».

«Ο τόπος αυτός είναι επιρρεπής στη λησμονιά κι ίσως μόνο έτσι παραμένει ζωντανός», από το ποίημα «Παυσανία Αρκαδικά».

«Καιρός να κλάψω τους νεκρούς μου που δεν πέθαναν ακόμα», από το ποίημα «Πρηνηδόν».

Η Χρύσα δεν παραιτείται από τη ζωή, είναι αισιόδοξη, πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων, των ομάδων και των συλλογικοτήτων, στην αγάπη, στον έρωτα, στην αξία της εντιμότητας και της ειλικρίνειας, στη χαρά του μοιράσματος και της επικοινωνίας. Και όλη αυτή η κοσμοθεωρία της απέναντι στη ζωή γίνεται εμφανής μέσα από τα ποιήματά της, τα οποία κατακλύζονται από υπαρξιακές αγωνίες, ενώ ταυτόχρονα κινούνται πάνω σε δύο επίπεδα: σε αυτό της συνύπαρξης, ή ακόμα και της συμφιλίωσης παρόντος και μέλλοντος, αλλά και σε αυτό της σύγκρουσης, της αποκοπής, της χάραξης μιας ξεκάθαρης διαχωριστικής γραμμής ανάμεσά τους.

Το μυστήριο της ζωής

Ίσως η Χρύσα επιδιώκει να δημιουργήσει μια ρωγμή στον χρόνο, ένα ζωντανό διάλογο με το παρελθόν, για να κατανοήσει το κοινωνικό γίγνεσθαι, όλο αυτόν τον κόσμο αποσύνθεσης και παρακμής στον οποίο ζούμε, για να σκιαγραφήσει την αλληλεγγύη μέσα στην καθημερινή φρενίτιδα, να σμιλεύσει τις αξίες και τις σταθερές που πρέπει να επανεφεύρουμε, να τοποθετήσει τον άνθρωπο στο επίκεντρο της ύπαρξης. Τα ποιήματά της, άλλοτε καταγγελτικά κι άλλοτε ενωτικά, άλλοτε μυρίζουν φθορά και απόγνωση και άλλοτε ελπίδα και προοπτική, καλούν όλους τους ανθρώπους να συμμετέχουν με όλες τους τις δυνάμεις στο μυστήριο της ζωής, χωρίς να φοβηθούν τις προκλήσεις και τις παγίδες της.

Διαβάζοντας τα συγκεκριμένα ποιήματα, αισθάνεσαι πως δεν είσαι μόνος, πως εκεί έξω υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που ψάχνουν απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα του κόσμου μας, που επιζητούν την αλλαγή σε όλα τα επίπεδα. Και το πρώτο βήμα για να γίνει αυτό είναι η συνειδητοποίηση του σημείου όπου βρισκόμαστε σήμερα. Η Χρύσα συνθέτει τις πολύμορφες πτυχές και εκφάνσεις ενός κόσμου θρυμματισμένου, με ποιήματα ευθύβολα, αιχμηρά, στοχαστικά, ανατρεπτικά και πολυεπίπεδα, που φτάνουν σε βάθος, ενισχύοντας το συναισθηματικό στοιχείο και διερευνώντας την αγάπη, την απώλεια, την ελπίδα, τη συγχώρεση, τη μοναξιά και την ανθεκτικότητα, και προτάσσοντας το συλλογικό απέναντι στο ατομικό.

Η Χρύσα, μέσα από την πρώτη της ποιητική συλλογή, κινητοποιεί και ταρακουνά τον αναγνώστη, δημιουργώντας ζωντανές εικόνες, ένα πρωτότυπο και ευρηματικό ποιητικό σύμπαν. Αποδεικνύεται μια θαρραλέα ποιήτρια, με λόγο, άποψη, οξυμένη αντίληψη των πραγμάτων και ευαίσθητη ματιά. Στα ποιήματά της επιδεικνύει ιδιαίτερη φροντίδα για τις λέξεις που χρησιμοποιεί, χωρίς να παγιδεύεται σε ανούσιους εντυπωσιασμούς ή εξεζητημένες φράσεις, ενώ δεν υποβαθμίζει ζητήματα ρυθμού, ύψους και φόρμας. Τα πρώτα της δείγματα εμφορούνται από μια ιδιαίτερη δυναμική και ευαισθησία, και είμαι σίγουρος πως έχει πολλά ακόμα να προσφέρει ως ποιήτρια στο μέλλον, αρκεί να συνεχίσει να παρατηρεί με την ίδια περιέργεια και προσοχή τις αλλαγές που συντελούνται γύρω μας.

*Δημοσιογράφος

 

Πηγή: ΕΦΣΥΝ | Κριτική για το «Κόσμοι μέσα σε κόσμο»