Χαρακώματα ανατιναγμένα και αχρησιμοποίητα ή εγκαταλελειμμένα και έρημα. Βρετανικά χαρακώματα πυρός που ήταν κάποτε γερμανικά ορύγματα επικοινωνίας. Χαρακώματα που οδηγούσαν σε λαγούμια, 20 γιάρδες από τις εχθρικές γραμμές, σε εξέχουσες, σε εισέχουσες και σε οχυρωμένους κρατήρες ναρκών – και όλα να βρομούν θάνατο και απονέκρωση. Οι άνδρες έκαναν εμετό σκάβοντας καινούργια χαρακώματα, γιατί σε κάθε γιάρδα ξέχωναν και κάποιο πτώμα. Το βάθεμα της πρώτης γραμμής έβγαλε ένα Γερμανό αξιωματικό από τη λάσπη, ακριβώς κάτω από τα πόδια μας. Ένα λαγούμι οδηγούσε σ’ ένα χορταριασμένο χαράκωμα γεμάτο από σκελετούς Γάλλων στρατιωτών του 1914. Και το θλιβερότερο, η προσπάθεια να ισιώσουμε ένα τμήμα ενός χαρακώματος μας έβγαλε σ’ ένα υπόγειο σκέπαστρο (αμπρί) όπου κάθονταν κουλουριασμένοι τρεις Σκοτσέζοι αξιωματικοί, με τα πρόσωπα σπλαχνικά σαβανωμένα από την γκρίζα φανελένια πετσετούλα των αντιασφυξιογόνων προσωπίδων που φορούσαν όταν τους βρήκε ο θάνατος. Σε μέρη όπως το χαράκωμα Κάιζεριν, το στηθαίο ήταν ολόκληρο ντυμένο με πτώματα τα οποία μόλις που κρύβονταν από κάτι σαπισμένους γαιόσακους, ενώ τη νύχτα τα ποντίκια έπαιρναν τσιρίζοντας το μακάβριο δείπνο τους.
[…]
Μέσα σε μια τέτοια ατμόσφαιρα σήψης και μέσα στη συνεχή ένταση των «minenwerfer» και των επιδρομών και κόντρα επιδρομών που μας κουρέλιαζαν τα νεύρα, είχαμε ξεκουραστεί τους ζεστούς φθινοπωρινούς μήνες. Ύστερα, όταν έπεσαν τα φύλλα κι ο καιρός άρχισε να χαλάει, ήρθε η διαταγή να επιστρέψουμε στο μέτωπο του Σομ. Ανήσυχοι οι άνδρες ρωτούσαν: «Έχει εκεί τίποτα μινιγούφερ;», για να ανακουφιστούν παίρνοντας την απάντηση, «όχι». Αλλά κατόπιν, είχαμε κάνει μια επίθεση που, στοιχίζοντάς μας 6 αξιωματικούς και 213 υπαξιωματικούς και άνδρες, από ένα σύνολο 437 που είχαν βγει από το χαράκωμα, μας είχε μάθει ότι υπήρχε ένας νέος τρόμος, αυτός της λάσπης.
«Στα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου», Ρότζερσον, Σίντνεϊ (Rogerson, Sidney), εκδ. Ιωλκός, σελ. 41-43.
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.