Τορπιλίζεται το καταδρομικό «Έλλη»

15/8/1940: Το καταδρομικό πλοίο «Έλλη» βυθίζεται στην Τήνο από τους Ιταλούς. Σε λίγους μήνες η Ελλάδα θα μπει στον πόλεμο…

***

Η Ιταλία, έκπληκτη από την ταχύτατη γερμανική προέλαση στην Ευρώπη, κήρυξε στις 10 Ιουνίου 1940 τον πόλεμο εναντίον της Αγγλίας και της καταρρέουσας Γαλλίας. Το καλοκαίρι του 1940 τα ιταλικά διαβήματα προς την Ελλάδα ήταν συνεχή κι ολοένα πιο επιθετικά. Κατηγορούσαν την Αθήνα ότι με τις ναυτικές διευκολύνσεις προς τον αγγλικό στόλο παραβίαζε την αρχή της ουδετερότητας. Τα επεισόδια με το βομβαρδισμό ελληνικών πολεμικών πλοίων από ιταλικά αεροπλάνα ήταν συνεχή και οι επιθέσεις του ιταλικού Τύπου κατά της Ελλάδας βίαιες, αλλά ο πρέσβης Γκράτσι διαβεβαίωνε για τις φιλικές προθέσεις της Ρώμης. Στις 15 Αυγούστου το εύδρομο του πολεμικού ναυτικού «Έλλη», ενώ βρισκόταν στο λιμάνι της Τήνου για απόδοση τιμών στην εορτή της Θεομήτορος, δέχθηκε αιφνιδίως πλήγμα με τορπίλες και βυθίστηκε με απώλειες οκτώ νεκρούς και 26 τραυματίες. Από λεπτομερή εξέταση των θραυσμάτων των τορπιλών αποδείχθηκε ότι το υποβρύχιο που τις εκτόξευσε ήταν ιταλικό. Η κυβέρνηση Μεταξά, για να αποφύγει την επίσημη ρήξη, ανέχθηκε τη βάρβαρη πρόκληση και δεν αποκάλυψε την εθνικότητα των ανόσιων δραστών. Όλοι όμως ήξεραν πλέον ότι ο πόλεμος ήταν επί θύραις.

Η τελική απόφαση για την επίθεση κατά της Ελλάδας ελήφθη από την ιταλική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία (παρά τους ενδοιασμούς της δεύτερης, που ζητούσε περισσότερο χρόνο για προπαρασκευή) δύο μήνες αργότερα, στις 15 Οκτωβρίου, στο πρωθυπουργικό μέγαρο της Ρώμης, στο περίφημο «Παλάτσο Βενέτσια», δύο μέρες μετά την κατάληψη της Ρουμανίας από τη Γερμανία. Ο Χίτλερ πληροφορήθηκε για την επίθεση από αναφορές υπηρεσιών του, αλλά επίσημα δεν ενημερώθηκε από το Μουσολίνι παρά το πρωί της επίθεσης.

Οι ελληνικές διαταγές επιχειρήσεων ήταν βασικά τρεις: το αρχικό σχέδιο που καταρτίστηκε μετά την κατάληψη της Αλβανίας από την Ιταλία το 1939, το σχέδιο που καταρτίστηκε το καλοκαίρι του 1940 μετά την πτώση της Γαλλίας και με την επιδείνωση της θέσης της Αγγλίας, και το σχέδιο που καταρτίστηκε μετά την τυπική και αθόρυβη επιστράτευση των παραμεθόριων μονάδων της 8ης και της 9ης Μεραρχίας και της 4ης Ταξιαρχίας (Σεπτέμβριος 1940). Η οργάνωση του μετώπου προς την Αλβανία υστερούσε ως το 1939, αφού ο υπαρκτός κίνδυνος από Βορρά προερχόταν από τη Βουλγαρία, στη μεθόριο της οποίας κατασκευάστηκε μια ισχυρή ανασταλτική αμυντική γραμμή («γραμμή Μεταξά»). Ακόμη και μετά το 1939 όμως, το 90% των δαπανών για οχυρωματικά έργα δίνονταν στο βουλγαρικό τομέα με συνέπεια η ελληνοαλβανική μεθόριος να υστερεί σημαντικά.

Κώστας Χατζηαντωνίου, «Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 517-518.