1/11/1903: Συμπλοκές ανάμεσα στους οπαδούς της καθαρεύουσας και της δημοτικής, με δύο νεκρούς κι επτά τραυματίες. Αφορμή η πρεμιέρα της παράστασης του Βασιλικού (νυν Εθνικού) Θεάτρου «Ορέστεια» στη δημοτική! Πρωταγωνίστρια η Μαρίκα Κοτοπούλη που απήγγειλε, κατά την έναρξη, το ποίημα του Κ. Παλαμά «Το χαίρε της τραγωδίας».
***
Και φθάνουμε στο 1888, όταν με το περίφημο «Ταξίδι» του ο Γιάννης Ψυχάρης αναδεικνύεται ηγέτης του δημοτικισμού, μόλο που πολλοί δε θα εγκρίνουν τις γλωσσικές του ακρότητες. Είναι η εποχή που εμφανίζονται ορμητικά στα γράμματα, με όργανο τη δημοτική, ο Εφταλιώτης, ο Πάλλης, ο Παλαμάς, ο Χατζόπουλος, ο Καρκαβίτσας, για να ακολουθήσουν ο Βλαχογιάννης, ο Καλοσγούρος, ο Γρυπάρης, ο Κογεβίνας, ο Θεοτόκης, ο Ξανθόπουλος, ο Τσιριμώκος, ο Δραγούμης και η Δέλτα. Η ιδεολογία του δημοτικισμού, που αναδύεται πανίσχυρη μετά την καταστροφή του 1897, έρχεται στην πιο κρίσιμη ώρα να κηρύξει ένα ριζοσπαστικό, προοδευτικό εθνικισμό. Η με απόλυτη πίστη στο λαό έκκληση για μια καθολική ανατροπή όλων των παλαιών ηγεσιών προκαλεί. Η αντίδραση του παλαιοκομματισμού και των προγονολατρών είναι βίαιη και στηριγμένη, όπως πάντα, στην πατριδοκαπηλία. Όταν το 1898 η βασίλισσα Όλγα αναλαμβάνει πρωτοβουλία απόδοσης του Ευαγγελίου στην ομιλούμενη νεοελληνική γλώσσα, δέχεται επιθέσεις ότι εξυπηρετεί… τα σχέδια του πανσλαβισμού. Η Ιερά Σύνοδος θα απορρίψει τη μεταγλώττιση και το γεγονός φάνηκε ότι λησμονήθηκε, για να έλθει ξανά στο φως το Σεπτέμβριο του 1901, με τη δημοσίευση από την «Ακρόπολη» μιας άλλης, της ακραίας μεταγλώττισης του Αλ. Πάλλη. Η επίθεση κατά των «αθέων», «προδοτών» και «πρακτόρων των Σλάβων» δημοτικιστών ήταν βιαιότατη και στις 5 Νοεμβρίου άρχισαν φοιτητικές διαδηλώσεις, που κατέληξαν στις 8 Νοεμβρίου σε πολύνεκρο συλλαλητήριο στα Προπύλαια.
Το συλλαλητήριο αυτό προκάλεσε την πτώση της κυβέρνησης Θεοτόκη και το σχηματισμό (με καταπάτηση της αρχής της δεδηλωμένης) της κυβέρνησης Ζαΐμη. Ο δημοτικισμός αντεπιτέθηκε με το έργο του Φ. Φωτιάδη Το γλωσσικόν ζήτημα και η εκπαιδευτική μας αναγέννησις (1902) και κυρίως με την ίδρυση την 1η Ιανουαρίου 1903 του πολιτικολογοτεχνικού περιοδικού «Νουμάς» υπό τη διεύθυνση του Δημ. Ταγκόπουλου, αλλά η αντίδραση συνεχίστηκε με νέα επεισόδια το Νοέμβρη του 1903 («Ορεστειακά») για τη μετάφραση της Ορέστειας του Αισχύλου. Τα χρόνια που ακολούθησαν, η προσφορά του «Νουμά» θα είναι τεράστια. Βήμα για την ανάπτυξη εθνικού ριζοσπαστισμού (στη γλώσσα, τη λογοτεχνία, την πολιτική), συγκέντρωσε γύρω του ό, τι πιο γνήσιο και δημιουργικό είχε ο τόπος στην αρχή του αιώνα. Το 1904 δημοτικιστές ίδρυσαν και την εταιρεία «Εθνική Γλώσσα» με στόχο τη μελέτη και την εξάπλωση της ζωντανής ελληνικής γλώσσας σ’ όλους τους κύκλους της κοινωνικής ζωής και σ’ όλα τα είδη του γραπτού λόγου, ενώ οι καθαρολόγοι απαντούσαν διά του Γ. Μιστριώτη με την «Επιτροπεία προς έννομον προστασίαν της εθνικής γλώσσης».
Κώστας Χατζηαντωνίου, «Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 289-290.
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.