Κριτική της Χρύσας Φάντη για το «Σκοτεινό ψυγείο» (εκδόσεις Ιωλκός, 2022), της Χριστίνας Καράμπελα στην εφημερίδα ΕΦΣΥΝ (13/1/2023).
Αρχαιολογία του παρόντος
Χρύσα Φάντη
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
Στο Σκοτεινό Ψυγείο, έκκεντρες καταστάσεις, φροϊδικά συμπλέγματα και τραγελαφικά στιγμιότυπα αναδεικνύουν πικρές αλληγορίες του κόσμου που μας περιβάλλει. Η αφήγηση είναι συνειρμική, με τον συμβατικό χρόνο να καταλύεται από τον χρόνο της μνήμης και των αισθήσεων.
Η Χριστίνα Καράμπελα, γνωστή στον χώρο των κοινωνικών και εμπορικών ερευνών και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Αction Aid, διακρίθηκε ως πεζογράφος από το πρώτο της μυθιστόρημα, Καιροί τέσσερεις (Πόλις 2014). Ακολούθησαν τα επίσης διακριτά και αξιόλογα έργα της, Ο Ψίθυρος της Ευδοκίας, Πόλις 2015, και το Αυτί, Ιωλκός 2019.
…ιστορίες που ξαφνιάζουν με την ευρηματικότητα και το μαύρο χιούμορ τους.
Στην ανά χείρας πρώτη συλλογή διηγημάτων της με τον αινιγματικό τίτλο Σκοτεινό ψυγείο συναντάμε την ίδια ευφάνταστη και χαρισματική γραφή, εδώ, περισσότερο τολμηρή, καλλιεργημένη και ώριμη. Πρόκειται για τριάντα διηγήματα, χωρισμένα σε τέσσερις ενότητες (Coitus interruptus, Ξυλόχωμα, Σκυλίσια ζωή, Σκοτεινό Ψυγείο), κάποια από αυτά εκτενή και μερικά εξαιρετικά ελλειπτικά και σύντομα∙ ιστορίες που ξαφνιάζουν με την ευρηματικότητα και το μαύρο χιούμορ τους.
πικρές αλληγορίες του κόσμου
Στο Σκοτεινό ψυγείο, έκκεντρες καταστάσεις, φροϊδικά συμπλέγματα και τραγελαφικά στιγμιότυπα αναδεικνύουν πικρές αλληγορίες του κόσμου που μας περιβάλλει. Η γλώσσα είναι σκληρή και απογυμνωμένη, δεν φοβάται να πει τα πράγματα με το όνομά τους. Η αφήγηση είναι συνειρμική, με τον συμβατικό χρόνο να καταλύεται από τον χρόνο της μνήμης και των αισθήσεων. Χαρακτήρες, εικόνες, μοτίβα, εναλλάσσονται ή σηματοδοτούνται αλλιώς από διήγημα σε διήγημα, αποδημίες και αποδημήσαντες υφίστανται αναπάντεχες μεταμφιέσεις και μεταμορφώσεις σε ένα ανορθόδοξο πανηγύρι υπερφυσικού λυρισμού και σκληρού ρεαλισμού, όπου γονείς και παιδιά, γυναίκες και άντρες, παίρνουν ο ένας τη θέση του άλλου, γερνούν ή επιστρέφουν στην παιδική τους ηλικία.
Στα πρώτα πέντε διηγήματα της πρώτης ενότητας, (Μαύρο σαν το κατράμι, Coitus interruptus, Ο μετρονόμος, Πιγκάλ, Αγάπη μονομερής –τα τρία από αυτά αμιγώς διαλογικά), κοφτές ατάκες και αιχμηροί διάλογοι αποκαλύπτουν τις ανελέητες ρήξεις, την έλλειψη νοήματος και τον ακραίο κυνισμό ενός σκοτεινού, αδιέξοδου έρωτα, ικανού να τυφλώσει τα πρόσωπα και να τα οδηγήσει στην απόγνωση και τον παραλογισμό. Η βία και η σεξουαλική κακοποίηση που περιγράφονται στο Μαύρο σαν το κατράμι και Μετρονόμος, ο ερωτικός παροξυσμός του Coitus interruptus, η παραφορά της ζήλιας στο Πιγκάλ και το Αγάπη μονομερής, δίνουν τη σκυτάλη στην γκροτέσκα, «εξαγνισμένη» σεξουαλική έλξη μιας «θεούσας» που βλέπει στο πληγωμένο σώμα ενός άγνωστου άντρα τον Νυμφίο της (Ιδού ο Νυμφίος έρχεται), και στη συνέχεια στην τρυφερή και συνάμα ψευδαισθησιακή επαφή ενός άντρα με την πεθαμένη σύζυγό του (10:10΄-11:00΄).
Ξεχωριστή θέση κατέχουν τα απροσδόκητα και φευγάτα: Υπόγειος Οργασμός και Οι απέναντι, ενώ στο διήγημα που κλείνει την πρώτη ενότητα (Η θηλιά του Έρωτα), μια κακοήθης ασθένεια μέσ’ από μια φανταστική, άλλοτε τραχιά κι άλλοτε μεταξωτή θηλιά, ενώνει και ταυτόχρονα διαχωρίζει τον τρόπο που αντιμετωπίζει ο αφηγητής τη μοίρα του.
Θάνατος και απώλεια
«Δεν ξέρω πόσο φως παράγει ένας πεθαμένος. Ήταν υπέρβαρος» (Θάνατως, σελ.76). Τη δεύτερη ενότητα (Ξυλόχωμα), σηματοδοτούν ο θάνατος και η απώλεια, όπου τα φαντάσματα ενός άβουλου πατέρα, μιας υπερδραστήριας χειριστικής μάνας που πάσχει από άνοια, ενός πρωτότοκου δίδυμου αδελφού και ενός άντρα που μεταμορφώνεται σε σκυλί στα μάτια της κόρης του, αντιμετωπίζονται με τρόπο ιδιότυπο, υπερρεαλιστικό και καινοφανή. Στο διήγημα Baobab, ένας σκύλος συμπεριφέρεται σαν αφεντικό προετοιμάζοντας το πέρασμα στην τρίτη ενότητα (Σκυλίσια ζωή), με τον άντρα στο ομώνυμο διήγημα να αναγνωρίζει στην τρύπα του σκύλου του την πεθαμένη του γυναίκα, διήγημα εξόχως σκληρό και σαρκαστικό.
Η συλλογή της Καράμπελα, στο σύνολό της, συγκροτεί ένα αριστοτεχνικά διαμορφωμένο λογοτέχνημα, από το οποίο δεν λείπουν οι αποστομωτικές εκφράσεις και περιγραφές. Μαύρα παραμύθια τα χαρακτηρίζει η συγγραφέας τους και δεν έχει άδικο. Μια μαύρη εικόνα του κόσμου και των παθών του παρουσιάζουν και τα διηγήματα που έπονται (Τα ρεμάλια, Δίψα κ.λπ.), ενώ το διήγημα Το Κορίτσι αντίγραφο φαίνεται να συνομιλεί υποδορίως με την Πιανίστρια της Ελφριντ Γέλινεκ (Elfriede Jelinek). Πραγματική γροθιά στο στομάχι και τα μοναδικά στη σύλληψη: Σκοτεινό ψυγείο, Κράσναγια Πάτρια, Παράδειγμα γεωμετρίας, Άλφα, Βήτα, Γάμα, Δέλτα και Ωμέγα, και Ο μικρός ξανθός πίθηκος, στην καταληκτική τέταρτη ενότητα.
Πηγή: ΕΦΣΥΝ
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.