Κριτική της Κατερίνας Ι. Παπαδημητρίου για την ποιητική συλλογή «Μικρή μεθόριος» (εκδόσεις Ιωλκός, 2021), της Ελένης Αράπη, δημοσιευμένη στο Fractal.
«Ο τρώσας και ιάσσεται»
Η πρώτη εμφάνιση της Ελένης Αράπη συμβαίνει με την ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Μικρή μεθόριος». Πρόκειται για μια ποιητική η οποία συνδέεται άρρηκτα με το παρελθόν. Το αρχαίο πνεύμα ηχεί στους στίχους της ποιήτριας και συνδέει τη θνητότητα με το αθάνατο ελληνικό πνεύμα, και τη λήθη με τον Συμπαντικό λόγο, ο οποίος νοσταλγείται, αλλά και προβάλλεται ως προωθητική ενέργεια, «…η εγρήγορση του όντος από την Λήθη προς τον Συμπαντικό Λόγο/ εξ ου αντλεί ενέργεια». Στο ποιητικό σύμπαν της Ε. Αράπη ο έρωτας συνδέεται με το Σύμπαν, αντλεί την καταγωγή του από την αρχαία τραγωδία και τους στίχους του Ομήρου και ηχεί σαν σάλπιγγα, καθώς ο απόηχος της διακειμενικότητας των στίχων φτάνει έως και λέξεις του Α. Σικελιανού. Η γλώσσα της μεστή, δανείζεται συχνά την αρχαία ελληνική, ενώ ο λόγος της, κυρίως συμβολικός, ρεαλιστικά υπαινικτικός, αποδίδει μια υπερρεαλιστική ατμόσφαιρα. Ρήματα κίνησης αποδίδουν μια εμπροσθοβαρή κίνηση, ενώ τα επίθετα περιγράφουν με σκηνοθετική ακρίβεια ρεαλιστικές εικόνες, δημιουργώντας συχνά σουρεαλιστικές απεικονίσεις του ποιητικού της σύμπαντος.
Η ποιητική συλλογή απαρτίζεται από πέντε ενότητες με τους αντίστοιχους τίτλους Έρωτας, Ο Αντέρωτας, Ρίζες Πυρήνες και Ενάντια. Κάθε ενότητα προλογίζεται από σύντομα, μικρής έκτασης ποιήματα, ενώ όλη η ποιητική συλλογή αφιερώνεται στη γενέτειρα της ποιήτριας, που δεν είναι άλλη από το νησί Οία (Σαντορίνη), καθώς και το ποίημα με τον τίτλο «Λευκά σκαριά» στην ομότιτλη με την αφιέρωση ενότητα.
Στην πρώτη ενότητα, το πρώτο τετράστιχο, «αφηγείται» συμβολικά τη θεματική της ενότητας, που δεν είναι άλλη από τον έρωτα, καθώς συνδέει τον μύθο της ωραίας Ελένης με την πτώση από τον Παράδεισο. Η Ελένη, το θηλυκό Άλλο, ενοχοποιείται, αφού το, διακύβευμα, το μήλο, δεν είναι άλλος από το αρσενικό, στην προκειμένη περίπτωση, ο Πάρης. Ωστόσο, η Ελένη και η κάθε Ελένη, φαίνεται πως είναι εκπαιδευμένη, να μην ορίζει τη μοίρα της, να παραδίδει τα όνειρά της χωρίς αντίκρισμα, καθώς εκπαιδεύεται ως αγριόγατα, προκειμένου να επιβιώσει στον σκληρό ανδροκρατούμενο κόσμο, ως τρόπαιο, ως εκμαγείο του έρωτα και της αναπαραγωγής, χωρίς βούληση.
Έτσι θα δει την Ελένη ο ποιητής, έτσι θα υμνήσει, «την αγριόγατα γυμνή/με τα λυμένα μαλλιά/το πέπλο, οργωμένο από τα δόντια» (σελ. 15). Και θα γεννηθεί ο έρωτας. Μα κι εκείνη θα αναγεννηθεί στους στίχους της ποιήτριας για να περιγράψει συμβολικά το ζωντάνεμα του πόθου. «Με το πρώτο φως/καρφωμένοι και οι δύο/στον αναλλοίωτο χρόνο» (σελ.17). Ενός έρωτα που αντλεί τις ρίζες του από μια πλάνη και μια διεκδίκηση, όπου όλα ακτινοβολούν φλόγα, φως και απώλειες. «Για έναν έρωτα πλάνητα/σκορπίστηκα στου Αχέροντα τις όχθες» (σελ. 18) θα ομολογήσει η Ελένη στο ομότιτλο ποίημα για να καταλήξει στη διαπίστωση πως, «Δεν υπάρχει έρωτας/δίχως αποτρόπαιο βάθος//χωρίς θραύσματα/κι ο Όλυμπος πεδιάδα» (σελ. 19).
Στον Αντέρωτα, το θηλυκό Άλλο υποτάσσεται στη μοίρα του, επικρατεί ο νόμος της Ειμαρμένης και υφίσταται στωικά τις συνέπειες των πράξεων του, πεπεισμένο για τον ρόλο που του δόθηκε. Η Ελένη κουβαλά τις συνέπειες τόσο της δική της βούληση όσο και τον τραγικό απόηχο ενός έρωτα απαγορευμένου. Εκεί, στις όχθες του Αχέροντα θα υποταχθεί στη μοίρα που της έλαχε ως αποδιοπομπαίος τράγος, ταγμένη από τη μοίρα και την πένα του ποιητή να γίνει η πέτρα του σκανδάλου και ως τέτοια θα υποδυθεί τον κυνικό ρόλο της Femme fatale, «στα χείλη πιπέρι καγιέν/τσίλι στα στήθη/φετίχ το στιλέτο//όλα στη θέση τους/το σεργιάνι αρχίζει» (σελ.37)
Στις «Ρίζες» η ποιήτρια, πραγματοποιεί μια επιστροφή και μια κατάδυση στον γενέθλιο τόπο. «Τα λευκά σκαριά/ πλέουν με ούριο άνεμο/στ’ ουρανού τα πελάγη//…εισιτήριο χρεώνουν/σε όσους πίσω ξέμειναν/φόροι που σιγοσβήνουν/στο προσκυνητάρι των γλάρων» (σελ. 43), ενώ στο ποίημα με τίτλο «Ό,τι αγαπώ» συνομιλεί με το Φ. Νίτσε. Η θλίψη του Φθινοπώρου συνδέεται συμβολικά με τη φθορά και τον θάνατο, την απώλεια αγαπημένων «Αγαπώ/το θλιμμένο δέντρο/που αντιστέκεται αιώνες/στ’ άγγιγμα του καταρράκτη» (σελ 44), ενώ στον «Χορό» παιανίζει συνομιλώντας με τον Α. Σικελιανό σε μια απεύθυνση, καθώς συνομιλεί με τον άνθρωπο, τον ποιητή, την ίδια την ύπαρξη, «όχι δεν είναι η γη/η γη σου που δεν έσπειρες//δούλε θαμμένε/στη μαύρη στάχτη/ποιητή θρασίμι//πως τολμάς/αετός/ των Φαιδριάδων/ να προβάλλεις» (σελ. 46).
Στους «Πυρήνες» το ποιητικό υποκείμενο αναζητά το μεγαλείο του αρχαίου πνεύματος και οργίζεται με τη φθορά, την κατάπτωση, την αλλοτρίωση, την απομάκρυνση από τις μεγάλες ιδέες και συνδιαλέγεται θρηνωδώς με τον φωτοδότη, κιθαρωδό Απόλλωνα, «Χάθηκες στα φωνήεντα/των μεγάλων ναών/στων λέξεων το Βατικανό» (σελ. 54) καλώντας τον να αναγεννηθεί, «Ορθώσου/Διόσκουρε!», Στα ερείπια Φως».
Στην τελευταία ενότητα το ποιητικό υποκείμενο στρέφεται «Ενάντια» στη λογική και επιχειρεί να ονειρευτεί έναν νέο, άλλον κόσμο. «Θα χτίσω ενάντια, ενάντια/ με μόνη μου ηδονή το γκρέμισμα» (σελ. 67). Επιχειρεί να μεταφέρει ως άλλος Λωτ την οργή του Είναι, χτίζοντας εκ νέου έναν κόσμο «δίχως σχέδιο και τσιμέντο», όπου το Άλλο φύλο, όπως ονομάζει το θηλυκό Άλλο, εκφράζει τον έμφυλο πόνο μα και τη δύναμη της φύσης του, που έχει την ικανότητα να γεννά, να υπομένει, μα κυρίως να δημιουργεί, «Εμείς ανήμπορες/το αδύναμο φύλο//τατουάζ χτυπάμε τη Ζωή/σε καρφώνουμε/Χάρε».
«Η Δωδεκάτη ώρα» είναι η τελευταία ποιητική σύνθεση της συλλογής, η οποία συμβολικά θα κλείσει την αυλαία του ποιητικού σύμπαντος της Ελένης Αράπη, με τη μνήμη, η οποία δεν περιφέρεται πια στα μακρινά πελάγη της ιστορίας. Καταδύεται βιωματικά στην ίδια την ύπαρξη του ποιητικού υποκειμένου, ανασύροντας εικόνες που θυμίζουν οδυνηρές απώλειες και καθώς το κουτί της Πανδώρας ανοίγει η ανθρώπινη επίκληση προς αγαπημένους και εκλιπόντες, μεταφέρει, εγκιβωτισμένο, ένα τρυφερό μα ταυτόχρονα σπαραχτικό μήνυμα. Ο θάνατος του εσωτερικού παιδιού και η επιβεβλημένη ωριμότητα:
[…]
Η μνήμη σπασμός.
Ακούγεται ο γδούπος
Το κεφάλι ματώνει
Η κούνια σωπαίνει.
Σφιχτά να αγαπάς
Γερά, να αντέχει
μαμά…
μπαμπά…
Πηγή: Fractal
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.