Γεννήθηκε ο Άνταμ Σμιθ

16/6/1723: Γεννήθηκε ο οικονομολόγος Άνταμ Σμιθ.

 

***

 

Η ανησυχία που εκφράζεται για τις συνέπειες στο μακροοικονομικό επίπεδο λόγω των υψηλών δημόσιων χρεών δεν είναι νέο φαινόμενο. Όταν ο Ντέιβιντ Χιουμ αναλογιζόταν το διογκούμενο εθνικό χρέος της Βρετανίας το 1752, είδε «τους σπόρους της καταστροφής… να είναι σκορπισμένοι εδώ σε τόση αφθονία, ώστε να είναι αδύνατο να μην τους προσέξει ακόμα και ο πιο αδιάφορος παρατηρητής». Ο Σερ Τζέιμς Στούαρτ, γράφοντας 15 χρόνια μετά, συμφωνούσε ότι: «Αν δεν επιβληθεί έλεγχος στην αύξηση του μεγέθους των δημόσιων χρεών, αν τ’ αφήσουμε να συσσωρεύονται και εάν το πνεύμα του έθνους μπορεί στωικά να υποταχθεί στις φυσικές συνέπειες ενός τέτοιου προγράμματος, τότε η κατάληξη θα είναι σίγουρα αυτή: Κάθε περιουσία, δηλαδή εισόδημα, θα κατασπαραχθεί από τους φόρους».

«Πλούτος των Εθνών»

Ο Άνταμ Σμιθ υποστήριξε στον «Πλούτο των Εθνών» ότι η οικονομία που αναπτύσσεται για τα δάνεια, παραγκωνίζει συνήθως τις ιδιωτικές επενδύσεις και συνεπώς συμπιέζει το σχηματισμό ιδιωτικών κεφαλαίων. Ο Ρικάρντο αποκάλεσε το εθνικό χρέος «μια από τις πλέον φοβερές μάστιγες… που εφευρέθηκαν ποτέ για να ταλανίζουν ένα έθνος… Ένα συντριπτικό άχθος που παραλύει κάθε προσπάθεια». Η ηθικολογική φύση της κριτικής αυτής άσκησε ισχυρή επίδραση στους πολιτικούς της Βικτοριανής Εποχής.

Το Μάρτιο του 1854, ο Γκλάντστοουν, ενώ υποστήριζε μάταια ότι ο Κριμαϊκός Πόλεμος θα μπορούσε να καλυφθεί μέσω της τρέχουσας φορολογίας, περιέγραφε «τις δαπάνες του πολέμου» ως έναν «ηθικό έλεγχο που ο Μεγαλοδύναμος αρέσκεται να επιβάλλει στη φιλοδοξία και τον πόθο της κατάκτησης, στοιχεία εγγενή σε τόσα έθνη». «Η προσφυγή στη χρηματαγορά για δάνεια», διακήρυττε, «θα ήταν μια τακτική την οποία δεν απαιτούν οι ανάγκες μας, κι επομένως δε θα ανταποκρινόταν στην αξία του χαρακτήρα μας». Αναφερόμενος (επιλεκτικά) στον Τζον Στιούαρτ Μιλ και τον Τζον Ράμσεϊ Μακάλοχ, υποστήριζε ότι «το κεφάλαιο που λαμβάνεται με τα δάνεια» μπορεί να «αποσπάται από ταμεία που είτε συμμετέχουν στην παραγωγή είτε πρόκειται να συμμετάσχουν σε αυτή», συνεπώς «η παρεκτροπή από το σκοπό αυτό θα ισοδυναμούσε με αφαίρεση ενός ποσού από τις αμοιβές των εργατικών τάξεων».

Niall Ferguson, «Το πλέγμα του πλούτου», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 233-234.