4/8/1936: Μετά από παρότρυνση του βασιλιά Γεωργίου Β’, ο Ιωάννης Μεταξάς προχωρά στην αναστολή θεμελιωδών διατάξεων του συντάγματος και στην επιβολή δικτατορίας.
***
Ο Μάιος του 1936 σημαδεύθηκε από πρωτοφανείς απεργιακές κινητοποιήσεις και την αιματηρή καταστολή τους. Ο αγώνας των καπνεργατών της Θεσσαλονίκης παρέσυρε, μετά τη βίαιη και φονική επέμβαση της χωροφυλακής, όλη την εργατική τάξη (αυτοκινητιστές, τροχιοδρομικούς, λιμενεργάτες, σιδηροδρομικούς, εργάτες ηλεκτρισμού κ.ά.) στο μεγάλο συλλαλητήριο της 9ης Μαΐου. Η καταστολή από τη χωροφυλακή ξεπέρασε κάθε μέτρο, προκάλεσε δώδεκα νεκρούς και γενικό ξεσηκωμό του λαού της Θεσσαλονίκης. Η κυβέρνηση κατήγγειλε τα γεγονότα ως γενική δοκιμή κομμουνιστικού πραξικοπήματος και ο Μεταξάς διόρισε υπουργό Εσωτερικών τον αντιβενιζελικό απόστρατο και διαβόητο θιασώτη του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού, Θεόδωρο Σκυλακάκη. Ένας ακόμη αιφνίδιος θάνατος, του Π. Τσαλδάρη (17 Μαΐου), ενίσχυσε τη θέση του Μεταξά στους συσχετισμούς εντός του αντιβενιζελισμού. Οι απεργίες και οι συγκρούσεις θα συνεχιστούν το καλοκαίρι, ενώ ο «Ριζοσπάστης» θα επιδεικνύει ανεξήγητη… επαναστατική αισιοδοξία που θα ενισχύσει την αντιδημοκρατική προπαγάνδα της δεξιάς.
Στις 22 Ιουνίου μια απροσδόκητη εξέλιξη προκάλεσε την ανησυχία βασιλιά και Μεταξά. Οι Σοφούλης και Θεοτόκης συμφώνησαν στο σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας μόλις άνοιγε, το Σεπτέμβριο, η Βουλή. Ο Γεώργιος, αφού… συνεχάρη το Σοφούλη, κάλεσε το Μεταξά και εκμαίευσε απ’ αυτόν τη σύμφωνη γνώμη του για εγκαθίδρυση δικτατορίας στη διάρκεια του καλοκαιριού, πριν από τη νέα σύνοδο της Βουλής. Με πρόσχημα τον κομμουνιστικό κίνδυνο και την 24ωρη πανελλαδική απεργία της 5ης Αυγούστου, ο Ι. Μεταξάς συγκάλεσε το υπουργικό συμβούλιο και ανακοίνωσε, με έγκριση του βασιλιά, τη διάλυση της Βουλής και την αναστολή των θεμελιωδών διατάξεων του πολιτεύματος. Με πρόσχημα την απειλή σοβαράς διαταράξεως της δημοσίας τάξεως το δημοκρατικό πολίτευμα είχε καταλυθεί.
Η απόφαση για εγκαθίδρυση δικτατορίας ήταν πρώτιστα απόφαση του βασιλιά Γεωργίου, την οποία απλώς εκτέλεσε ο Μεταξάς. Όπως τηλεγραφούσε ο Βρετανός πρέσβης Ουότερλο, ο Γεώργιος ήταν ο κύριος φορέας του εγχειρήματος. Αιτία δεν ήταν ασφαλώς ο κομμουνιστικός κίνδυνος, ενώ το συνταγματικό και θεσμικό πλαίσιο δε δυσχέραιναν τη δυναμική του αντιμετώπιση. Οι λόγοι της εκτροπής ήταν δύο: η συμφωνία Σοφούλη-Θεοτόκη για το αποτακτικό, που θα στερούσε από το βασιλιά τον απόλυτο έλεγχο του στρατεύματος, και κυρίως η βρετανική πολιτική. Ο Γεώργιος επέστρεψε διότι αυτή ήταν η απόφαση του Λονδίνου, σε μια κρίσιμη στιγμή της εντεινόμενης διεθνούς κρίσης. Η κρίση στην Αιθιοπία, που απειλούσε με άμεση ρήξη Αγγλίας-Ιταλίας (φθινόπωρο 1935), η κατάληψη της Ρηνανίας από τη Γερμανία (Μάρτιος 1936), η παράλληλη κρίση στην Άπω Ανατολή και κυρίως η πρόβλεψη ότι οι εξελίξεις θα έφθαναν ως τον παγκόσμιο πόλεμο, συντέλεσαν στην απόφαση της Βρετανίας να επιδιώξει την εγκαθίδρυση στην Ελλάδα ενός καθεστώτος ασφαλούς και απολύτως ελεγχόμενου.
Κώστας Χατζηαντωνίου, «Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 502-503.
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.