Έφυγε από τη ζωή ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος

26/2/1883: Έφυγε από τη ζωή ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος.

«Ο Αλ. Κουμουνδούρος είναι ο πρώτος πολιτικός της νεότερης Ελλάδας με συνείδηση κοινοβουλευτική, ο οργανωτής του πρώτου συγκροτημένου κόμματος στον πολιτικό βίο της χώρας, αυτός που κατάφερε να συνασπίσει φιλελεύθερες αστικές δυνάμεις και παραδοσιακές λαϊκές, με βάση μια προγραμματική σύνθεση της Μεγάλης Ιδέας με την ανάγκη του εκσυγχρονισμού, μια σύνθεση που μόνο ο Ελ. Βενιζέλος μπόρεσε έκτοτε να πετύχει.»

Κώστας Χατζηαντωνίου, «Ιστορία της νεότερης Ελλάδας (1821-1941)», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 236.

 

Η απαρχή της κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης και ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος

Το 1861 ο πληθυσμός του ελληνικού βασιλείου έφθανε τους 1.096.810 κατοίκους έναντι 753.400 που ήταν το 1828. Το 1870, συμπεριλαμβανόμενης της Επτανήσου, έφθασε τους 1.457.894 κατοίκους. Τριάμισι εκατομμύρια Έλληνες, τα δύο τρίτα του έθνους, παρέμεναν υπόδουλοι. Η ανάπτυξη της ελεύθερης Ελλάδας ήταν επιβεβλημένη, προκειμένου το ελληνικό κράτος να εκπληρώσει τον οριζόμενο από τη Μεγάλη Ιδέα ιστορικό του προορισμό. Κατά την περίοδο 1862-1881 θεμελιώθηκε η πρώτη αστική ανάπτυξη της χώρας και επιταχύνθηκαν οι ρυθμοί εκβιομηχάνισης, παρ’ ότι η χώρα παρέμεινε κλασικά αγροτική με το 70% του ενεργού πληθυσμού να απασχολείται το 1879 (από 74% το 1861) στον πρωτογενή τομέα. Στο δευτερογενή ανεβαίνουμε από το 10% μόλις στο 11,8%, ενώ πιο έντονη είναι η αύξηση στον τριτογενή τομέα.

Η πρώτη αστική τάξη

Η θεμελίωση της πρώτης αστικής ανάπτυξης της Ελλάδας χρωστά τα μέγιστα στο Μανιάτη ηγέτη Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, που άνετα μπορεί να σταθεί δίπλα στο Χαρίλαο Τρικούπη και τον Ελευθέριο Βενιζέλο και εντελώς άδικα και αδικαιολόγητα υποβαθμίστηκε στην ελληνική ιστοριογραφία. Ο Αλ. Κουμουνδούρος είναι ο πρώτος πολιτικός της νεότερης Ελλάδας με συνείδηση κοινοβουλευτική, ο οργανωτής του πρώτου συγκροτημένου κόμματος στον πολιτικό βίο της χώρας, αυτός που κατάφερε να συνασπίσει φιλελεύθερες αστικές δυνάμεις και παραδοσιακές λαϊκές, με βάση μια προγραμματική σύνθεση της Μεγάλης Ιδέας με την ανάγκη του εκσυγχρονισμού, μια σύνθεση που μόνο ο Ελ. Βενιζέλος μπόρεσε έκτοτε να πετύχει. Τα χαρίσματα του χαρακτήρα του (ήπιος, αδιάφθορος, ανεξίκακος, εργατικός, διαλεκτικός) τον έκαναν να ξεχωρίζει απέναντι τόσο στη «συντηρητική» δημαγωγία του Βούλγαρη όσο και στην «προοδευτική» δημαγωγία του Δεληγιώργη.

Κληρονόμος των εθνικοεπαναστατικών παραδόσεων και θερμός κήρυκας της βαλκανικής συνεργασίας, αντιστάθηκε στην τόσο αποπροσανατολιστική σλαβοφοβία ακόμη και τις σκληρότερες ώρες του βουλγαρικού σχίσματος. Προώθησε τα εθνικά δίκαια, χωρίς να επενδύει κομματικά στα πατριωτικά αισθήματα του λαού, και έλυσε το ζήτημα των εθνικών γαιών, που άρχισαν να μοιράζονται επιτέλους από το 1871. Αύξησε τις στρατιωτικές δαπάνες και διαμόρφωσε το βασικό πλαίσιο για την αστική ανάπτυξη με τις συμβάσεις για τη διά­νοιξη του Ισθμού της Κορίνθου και τις σιδηροδρομικές γραμμές, με το πρώτο συστηματικό δασμολόγιο και την πρώτη σοβαρή οργάνωση του ναυτικού. Είναι αναμφίλεκτη ιστορική αλήθεια ότι η ανάπτυξη, που η επίσημη ιστορία πιστώνει στο Χ. Τρικούπη, θεμελιώθηκε από τον Κουμουνδούρο. Αν το ανορθωτικό του έργο δεν υπονομευόταν κατ’ επανάληψη με αντικοινοβουλευτικές μεθοδεύσεις, από το Παλάτι και τον αγγλικό παράγοντα, διαφορετική θα ήταν η εικόνα της Ελλάδας στα τέλη του 19ου αιώνα.

 «Ιστορία της νεότερης Ελλάδας (1821-1941)», Κώστας Χατζηαντωνίου, εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 236.