13/10/1904: Ο μακεδονομάχος Παύλος Μελάς τραυματίζεται θανάσιμα, στο χωριό Στάτιστα, από τους Τούρκους.
***
Στην Αθήνα η Μακεδονική Οργάνωσις συγκροτούσε συνεχώς νέα σώματα, ενώ οι Βούλγαροι απάντησαν με τη δολοφονία του Θ. Μόδη στο Μοναστήρι. Στις περιοδείες του ο Μελάς γινόταν δεκτός με ενθουσιασμό και οι Μακεδόνες έβλεπαν πως δεν ήταν πια στο έλεος των Βουλγάρων. Αναθαρρημένα πολλά χωριά γύρισαν στο Πατριαρχείο, καθώς ελληνικά σώματα εκδικούνταν τις συνεχείς ως τότε δολοφονίες Ελλήνων ιερέων. Από την Περκοπάνα, την Μπελκαμένη, το Νερέτι (όπου φονεύθηκε ο Καπετανόπουλος), το Λέχοβο και τη Νεγκοβάνη, όπου οργάνωσε την τοπική άμυνα, ο Μελάς σκόπευε να κινηθεί προς το Πισοδέρι και αποκεί για το Μοναστήρι. Αλλά στις 13 Οκτωβρίου 1904, και ενώ βρισκόταν στη Στάτιστα με τις ομάδες του Πύρζα και του Καραλίβανου, εμφανίστηκε τουρκικό απόσπασμα, μετά από ειδοποίηση του κομιτατζή Μήτρου Βλάχου. Εκείνη τη νύχτα επέπρωτο ο Παύλος Μελάς να περάσει στην αθανασία. Φονεύθηκε στη συμπλοκή με το απόσπασμα και το ακέφαλο (για να μην αναγνωριστεί) σώμα του παραδόθηκε στο Γερμανό Καραβαγγέλη, που το έθαψε στο ναό Ταξιαρχών της Καστοριάς.
Η είδηση του θανάτου συγκλόνισε τον ελληνισμό. Η θυσία του συντάραξε λαό και στρατό, το έθνος όλο, που ένιωσε το νόημα του Αγώνα. Ο θάνατός του, που, όπως έγραψε ο Δραγούμης, ήταν ζωή στους κουρασμένους από τη μετριότητα του κόσμου, προκάλεσε πανελλήνιο συναγερμό για τη σωτηρία της Μακεδονίας. Με κέντρο το προξενείο της Θεσσαλονίκης, όπου από το 1904 υπηρετούσε ο Λάμπρος Κορομηλάς, άρχισε η δράση μιας πλειάδας αξιωματικών, που έρχονταν από την Αθήνα για να αναλάβουν την ηγεσία του ένοπλου αγώνα: Γ. Κακουλίδης (Δράγας), Γ. Κατεχάκης (Ρούβας), Κων. Μαζαράκης (Ακρίτας), Σπ. Σπυρομήλιος (Μπούας), Γ. Τσόντος (Βάρδας), Ι. Αβράσογλου (Αμβρακιώτης), Μ. Αναγνωστάκος (Ματαπάς), Ι. Δεμέστιχας (Νικηφόρος), Ν. Τσίπουρας (Τράικος), Γ. Ζήρας, Ν. Καλομενόπουλος. Μαζί τους συντάχθηκαν ιδιώτες οπλαρχηγοί (Βολάνης, Γύπαρης, Καραβίτης, Καούδης, Μακρής, Νικολούδης, Πούλακας, Σκουνδρής, Μ. Τσόντος) καθώς και πλήθος εθελοντών. Αξιωματικοί εργάζονταν στα κατά τόπους προξενεία ως γραμματείς, οργανώνοντας τις επιχειρήσεις και τον ανεφοδιασμό των ομάδων, ενώ άλλοι δρούσαν ως δάσκαλοι, έμποροι και υπάλληλοι. Σημαντικότατη υπήρξε και η δράση του Αθανάσιου Σουλιώτη-Νικολαΐδη, ιδρυτή της Οργανώσεως Θεσσαλονίκης, που συντόνισε τον οικονομικό πόλεμο κατά των εξαρχικών και σταμάτησε το βουλγαρικό εποικισμό στην πόλη.
Κώστας Χατζηαντωνίου, «Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 304-305.
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.