26/4/1937: Οι συνεργάτες των εθνικιστών του Φράνκο –Γερμανοί και Ιταλοί– βομβαρδίζουν την Γκουέρνικα. Ο Πάμπλο Πικάσο εμπνέεται τον πίνακά του «Γκουέρνικα».
***
Ο «εμφύλιος μέσα στον εμφύλιο» και η δικτατορία
Μετά από ένα σκληρό εμφύλιο πόλεμο, που άρχισε το 1936 από μια ομάδα αξιωματικών του στρατού με την υποστήριξη των κομμάτων του Εθνικού Μετώπου, ο Στρατηγός Φρανθίσκο Φράνκο επιβλήθηκε ως δικτάτορας. Επωφελήθηκε όχι μόνο από τη γερμανική και ιταλική ανάμειξη, αλλά και από έναν εξουθενωτικό «εμφύλιο μέσα στον εμφύλιο», ανάμεσα στις διάφορες φράξιες της Αριστεράς.
Στην Πορτογαλία η αλλαγή ήταν παρόμοια, αν και ομαλότερη. Εκεί, ο στρατός κατέλαβε την εξουσία το 1926. Έξι χρόνια αργότερα, ο υπουργός Οικονομικών Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ έγινε πρωθυπουργός. Τον επόμενο χρόνο ψήφισε ένα απολυταρχικό σύνταγμα που τον κατέστησε δικτάτορα. Ο Ένγκελμπερτ Ντόλφους προσπάθησε να κάνει το ίδιο κόλπο στην Αυστρία, κυβερνώντας απολυταρχικά μετά το Μάρτιο του 1933. Αν και δολοφονήθηκε τον Ιούλιο του 1934, κατάφερε να κληροδοτήσει στο διάδοχό του, Κουρτ Σούσνιγκ ένα επιτυχημένο απολυταρχικό σύστημα.
Εθνικιστικές «παραδόσεις»
Αν λάβουμε υπόψη την έμφαση που έδιναν οι νέες δικτατορίες στις υποτιθέμενες κατά χώρα εθνικιστικές παραδόσεις, ήταν όλες εξαιρετικά όμοιες μεταξύ τους: Χρωματιστά πουκάμισα, γυαλισμένες μπότες, στρατιωτική μουσική, αγέρωχοι ηγέτες, γκανγκστερική βία. Εκ πρώτης όψεως λοιπόν, δεν ήταν πολλά αυτά που διέκριναν τη γερμανική εκδοχή της δικτατορίας από όλες τις υπόλοιπες – εκτός, ίσως, από το ότι ο Χίτλερ ήταν οριακά πιο παράλογος από τους ομολόγους του. Μέχρι και το 1939 ακόμα, ο Χίτλερ μπορούσε να παριστάνεται από τον Τσάρλι Τσάπλιν στην ταινία του «Ο Μεγάλος Δικτάτορας» σαν μια κωμική, ουσιαστικά, φιγούρα, που ξεφώνιζε ακατάληπτους λόγους, έπαιρνε εξωφρενικές πόζες και έκανε τρέλες με μια μεγάλη φουσκωτή υδρόγειο.
Όμως στην πραγματικότητα, υπήρχαν βαθιές διαφορές ανάμεσα στον Εθνικοσοσιαλισμό και το Φασισμό. Σχεδόν όλες οι δικτατορίες της μεσοπολεμικής περιόδου ήταν κατά βάση συντηρητικές, αν όχι απόλυτα αντιδραστικές. Τα κοινωνικά θεμέλια της εξουσίας τους ήταν ό,τι απόμενε από το ancient regime της προ-βιομηχανικής εποχής: Η μοναρχία, η αριστοκρατία, το σώμα των αξιωματικών και η Εκκλησία, υποστηριζόμενα σε διάφορους βαθμούς από τους βιομήχανους που φοβούνταν το σοσιαλισμό και κάποιους επιπόλαιους διανοούμενους που βαριόνταν τα μπερδέματα συμβιβασμών της δημοκρατίας.
Niall Ferguson, «Ο πόλεμος στον κόσμο», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 403-404.
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.