«Των εικόνων η νίκη: για την ποιητική συλλογή Σε ανακηρύσσω νικήτρια του Νίκου Παπάνα (Εκδόσεις Ιωλκός, Οκτώβριος 2021)»
Ένα κριτικό σημείωμα της φιλολόγου και ανθρωπολόγου Γεωργίας Κοκκινογένη
Η δεύτερη ποιητική συλλογή του Νίκου Παπάνα Σε ανακηρύσσω νικήτρια (Εκδόσεις Ιωλκός, Οκτώβριος 2021) αποτελεί θριαμβευτικό πεδίο νίκης των εικόνων. Ήδη το εξώφυλλο εικονοποιεί τη νικήτρια ως δαφνοστεφανωμένη, φέρνοντάς μας σ’ έναν τύμβο μάχης, όπου τιμάται ο έρωτας.
Η τολμηρά μεταφορική χρήση του λόγου καθοδηγεί την αναπαραστατική φαντασία μέσα από εντυπωσιακές φωτογραφίες με έντονους χρωματισμούς, όπως είναι τα κόκκινα ροδοπέταλα, οι ματωμένες πέτρες, τα άγρια τριαντάφυλλα. Κανένας δεν θα έβαζε σε κορνίζα το χλωρό λιβάδι που προηγείται εκτεταμένο και δροσερό. Στον τοίχο κρεμά ο ποιητής τα απομεινάρια από τη μάχη. Τα μαζεύει σα να γεμίζει ένα μουσείο πεσόντων με τα μικροαντικείμενά τους. Εικονίζει αντικείμενα που σχετίζονται με την αγωνία του να κατακτήσει το ποθητό όπως το βιολοντσέλο, ο καθρέφτης, το τηλέφωνο, το ποτό και τα ποτήρια. Και το ρολόι.
Αν υποθέσουμε πως η ποιητική συλλογή αποτελεί μια ταινία με θέμα το ερωτικό πάθος, τότε σε γκρο πλαν εναλλάσσονται το πρόσωπο με το φωτεινό γέλιο και την τρομακτική ομορφιά και το ρολόι. Και πίσω απ’ αυτήν τη γυναικεία μορφή με το σπαθάτο βλέμμα ακούγεται ο καλπασμός του αλόγου.
Σμήνη λέξεων
Ο φακός κάνει λήψη μπροστά σ’ ένα ζευγάρι που χορεύει σε αστραφτερό παρκέ, ενώ στην επόμενη σκηνή μια μπαλαρίνα μόνη της αφήνεται σε πιρουέτες κι απογειώνεται. Ίσως απ’ το παράθυρο ξεφεύγουν σμήνη λέξεων, φτερουγίζοντας με τις ψαλιδωτές ουρές τους στο γαλάζιο αδιέξοδο. Η λήψη γίνεται από μέσα προς τα έξω κι αυτό είναι συμβολικό: Στα δωμάτια της ψυχής του ο φακός εστιάζει στο μπαούλο που κρύβει ό,τι πολύτιμο και ακολουθεί το τρομακτικό δίλημμα και τη φρικιαστική αγωνία. Φιλμ νουάρ!
Με τα χαϊκού ακινητοποιούμαστε μπροστά σ ένα art video, όπου κυριαρχεί ο ισχυρότερος. Ξίφη, τίγρης, γκρεμοί, τρικυμία, βιβλική καταστροφή, φωτιά και καύση. Η οθόνη βρίσκεται στο ύψος των ποδιών.
Επανερχόμαστε στην ταινία με την εμφάνιση του αρλεκίνου. Μορφή κωμική. Κλαυσίγελως είναι η στάση του. Η παρουσία του δίνει τραγικότητα στη ροή. Ο ποιητής θυμάται το σατυρικό δράμα; Φιγούρα αξέχαστη, όποτε τον συναντούμε. Η λήψη παίρνει πλάνα με τον αρλεκίνο. Δεν υπάρχει ήχος, ακριβώς όπως στο βουβό κινηματογράφο. Εδώ τα χρώματα είναι απαραίτητα. Παιχνίδισμα του ασπρόμαυρου με το έγχρωμο, κατά τη διάθεση.
Η τελευταία σκηνή έχει τον ποιητή ξενυχτισμένο να γράφει εξαντλημένος ύστερα από νυχτέρι μπροστά σε ανοιχτό παράθυρο δίπλα στο τζάκι. Το πλάνο γίνεται θεατρική σκηνή.
Έξω ροδίζει η αυγή και ευωδιάζει η ανοιξιάτικη βροχή. Η γαλήνη του ανατέλλοντος γαλάζιου γυρίζει τη σκέψη του σε νοήματα αρχετυπικά και εικόνες αρχέγονες, στο νηπιαγωγείο των λέξεων και στους ιριδισμούς της απουσίας Της, ενώ ακούγεται εκείνη η μουσική που είναι γραμμένη για τη χορογραφία της ζωής Του. Να ήταν η Eroica του Beethoven;
Γεωργία Κοκκινογένη, Φιλόλογος-ανθρωπολόγος