Κριτική της Ελένης Σαραντίτη στο diastixo.gr για την για την ποιητική συλλογή της Ελένης Παπανδρέου, «Επτά και μισή λύπη» (εκδόσεις Ιωλκός, 2022).
***
Ελένη Παπανδρέου: «Επτά και μισή λύπη»
Της Ελένης Σαραντίνη
Η Ελένη Παπανδρέου είναι ποιήτρια. Ανήκει σ’ εκείνο το εκλεκτό γένος των συνανθρώπων μας το οποίο πρώτα χαράσσει στα φύλλα της καρδιάς τις λέξεις μία-μία, με τόλμη και συστολή, φως και σκότος, μουσική από φυλλωσιές, με πεταρίσματα ψυχής και απόηχους ονείρου, και έπειτα, αν είμαστε τυχεροί, μας κάνει κοινωνούς. Το ωραίο γένος των ποιητών δυνατόν να μην είναι αναγνωρίσιμο «ή ίσως η ιστορία να το πέρασε» [1], σπανίως βέβαια, αλλά συμβαίνει. Πλην η ποίηση, εν αγνοία του, έχει φροντίσει ώστε ορισμένες ανθρώπινες ψυχές να θάλλουν ή να αναστατώνονται, ή και να πλήττονται και μόνο στη θέαση ή και στο άκουσμα ορισμένων από τους στίχους ενός ποιητή.
Αγάπες ωσάν ανάσα δειλή και ιερή…
Βεβαίως, στην ποίηση της Ελένης Παπανδρέου τα πλήγματα είναι λιγοστά και οι ταραχές λειασμένες. Αιτία; Η ευγένεια του λόγου της ποιήτριας. Λέξεις υπόσκαφες, σεμνές, ωσάν τα ταπεινά ξωκλήσια, υποσχέσεις δειλές, σαν εξομολόγηση παιδιού, όνειρα σαν άνθους ευωδιά και αγάπες που μας υπερβαίνουν ιστάμενες υπεράνω υποδείξεων, δισταγμών, καθησυχασμών, καθημερινότητας και μετανιωμών. Αγάπες ωσάν ανάσα δειλή και ιερή, ανάσα πουλιού, ας πούμε ανάσα πετροπέρδικας που από τα ύψη της ορά τις ομορφιές αλλά και τις δυσκολίες και τις αμηχανίες του κόσμου μες στον οποίο βρεθήκαμε και πορευόμαστε, και ας μην λησμονούμε –ο καθείς και τα όπλα του– τα εκ γενετής κοσμήματα και τα αποθέματα των ονείρων και των αναμονών του, δηλαδή.
Μια πρώτη γνωριμία με την ποίηση της Ελένης Παπανδρέου στάθηκε ο Μάταιος Αύγουστος (Εκδόσεις Ιωλκός, 2017), όπου:
…Λευκός, με μια χούφτα ήλιο
κι ένα μικρό χαμόγελο στα χείλη,
θα χαιρετά τον αρχάγγελο των γλάρων,
προτού στρίψει τελευταία φορά
πίσω από τον πυρωμένο βράχο του μεσημεριού…
«Λάλον ύδωρ»
Γέννημα θρέμμα της Αθήνας, με σπουδές Οικονομικών στην πατρίδα μας αλλά και στη Σκοτία, δεν άφησε το «λάλον ύδωρ» να στερέψει· ως φαίνεται, τούτο κελάρυζε μέσα της παιδιόθεν. Μεγαλώνοντας η ποίηση την καταλαμβάνει εξ ολοκλήρου και όχι, βέβαια, απροειδοποίητα, εφόσον συν τω χρόνω την αισθάνεται μονίμως παρούσα, καθώς «με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει». Εξάλλου, το έχει αυτό το μαγικό η ποίηση: Έτσι και σε επιλέξει, σε γητεύει εφ’ όρου ζωής τυλίγοντάς σε, με το σεβαστό στους θαλασσινούς, μαγνάδι της.
Μετά την εξαίρετη ποιητική προσφορά της την τιτλοφορούμενη Μάταιος Αύγουστος, η Ελένη Παπανδρέου, με τη συνεργασία των Εκδόσεων Ιωλκός ξανά, κυκλοφορεί τη συλλογή Ώρες (2019).
Ένα μικρό ΑΝ κατρακυλάει στα πόδια μου.
Αν…
Aν ήταν η μέρα τούτη ένα καλοκαίρι.
Αν γλυκό και ξανθό πρωινό,
ξαπλωμένο στον ώμο ενός παλιού ναυτικού,
χαιρετούσε μια θάλασσα χρυσή,
με το σπίτι μας και την αυλή σημαδούρα
για μια χώρα θαυμάτων μυθικών…
«Αλλά εδώ, στις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες σελίδες της Ελένης Παπανδρέου, στους στίχους τους μεστούς και συνάμα εύθραυστους –σαν την αγάπη κι αυτοί– τίποτε δεν τελειώνει. Και οι Ώρες και η Ζωή παραμένουν κραταιές και γνέφουν περιχαρείς για ταξίδια, και άλλα της ψυχής τιμαλφή – και ας σηκώνουν στους ώμους οδύνη…», έγραφα για τα ποιήματα των Ωρών.
Η ποίηση είναι και ήθος. Και έχει τη δύναμη. Έχει τη δύναμη να λειαίνει καρδιές, να χρωματίζει αισθήματα, να ενισχύει αντοχές, να χαρίζει διαύγεια στη ματιά, να αναδεικνύει όπου τη βλέπει την ομορφιά, να παρηγορεί τον απαρηγόρητο.
Επτά και μισή λύπη
Και εσχάτως η συλλογή Επτά και μισή λύπη – ένας στίχος είναι και ο τίτλος της. Αναλογίζομαι το σούρουπο, τότε που κοιτάμε πίσω τις ακυρωμένες χαρές. Τα ανεπίδοτα βλέμματα αγάπης, τα ανεπίτρεπτα φιλιά, τα ανεπαρκή όνειρα, τα λιγοστά χάδια… Επτά και μισή λύπη, λοιπόν, και εμπρός στα καταπονημένα μάτια:
ΚΛΕΙΣΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ.
Ο προθάλαμος μιας ευτυχίας βιαστικής.
Αν ο έρωτας ήταν στιγμή
θα ξάπλωνε στο σημείο της προσμονής
λίγο πριν γίνει φιλί.
Μα είναι κάτι λιγότερο.
Είναι μια πιεσμένη ώρα
που ταξιδεύει ακυβέρνητη σε φλογισμένα μέλη
καθώς ανύποπτοι διαβάτες
ξεκινούν τη μέρα τους.
Όμως εδώ, τι εικόνα, τι γλυκείς, πόσο αιδήμονες ωστόσο παρηγορητικοί στίχοι:
ΕΝΑ ΚΟΡΙΤΣΙ
κρατά στα χέρια
την τάξη του κόσμου.
Μας καλεί
να πάμε λίγο πιο μπροστά.
Εμάς
που περιμένοντας στη σειρά
κλέβουμε χρόνο από τις ώρες μας.
Πάντα μικροκαμωμένη
πάντα φευγαλέα
η χαρά
μας χαιρετά για μια στιγμή μόνο
λίγο πριν χαθεί
το κορίτσι
κι εκείνη η απόμακρη ευτυχία.
Η ποίηση είναι και ήθος.
Η ποίηση είναι και ήθος. Και έχει τη δύναμη. Έχει τη δύναμη να λειαίνει καρδιές, να χρωματίζει αισθήματα, να ενισχύει αντοχές, να χαρίζει διαύγεια στη ματιά, να αναδεικνύει όπου τη βλέπει την ομορφιά, να παρηγορεί τον απαρηγόρητο. Η ποίηση είναι τα βήματα του ανθρώπου στους αιώνια ανθισμένους κήπους. Η τέρψη από κελαηδισμούς καρδιάς, το λίγωμα από αηδονολαλιές. Η συγκίνηση από ακούσματα πολύτιμων, ουδέποτε λησμονημένων λέξεων αγάπης. Είναι όλα αυτά η ποίηση. Και ακόμη, παρήγορη σαν χάδι προσώπου αγαπημένου πλην χαμένου. Ναι. Και η ποίηση της Παπανδρέου έχει τη δύναμη. Στις μέρες μας προπαντός. «Μνημονεύετε…»
ΟΜΟΡΦΟ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ένα αγόρι.
Σαν επιστροφή σε λησμονημένο τραγούδι.
Ένα σύννεφο είναι ο πατέρας του·
στοιβάζει γέλια και βροχές
στα μεγάλα του χέρια
να διώξει τη σκουριά της πόλης.
Ποιήματα σαν δώρα ψυχής
Και λίγοι ακόμη από τους υπέροχους στίχους της αισθαντικής όσο και εκλεκτής ποιήτριας Ελένης Παπανδρέου, της οποίας τα ποιήματα θεωρώ πάντα σαν δώρα ψυχής, και εφόδια:
ΚΛΕΙΝΩ ΤΑ ΜΑΤΙΑ
Για σένα μόνο
γυρίζει μέσα μου η γη
κι ο ουρανός ξυπνάει δίπλα μου…
Ή ακόμη:
ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ αρχίσει το μάθημα
η αίθουσα γίνεται πάλι ένας ωκεανός.
Εσύ ένας γλάρος
κι εγώ ένα ημερολόγιο καταστρώματος.
Τα ξανθά σου μαλλιά ένας αποχαιρετισμός.
Μου δόθηκε η χαρά να μιλήσω για την ποιήτρια Ελένη Παπανδρέου. Μεγάλη χαρά. Δεν μένει παρά να επαινέσω και την εξαίρετη τυπογραφική επιμέλεια, τη λιτή, προσεγμένη, άρτια εμφάνιση της συλλογής, καταπώς ταιριάζει στα ταξίδια όπου μας πηγαίνει μια ποιήτρια.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
[1] Καβάφης: «Οροφέρνης»
Πηγή: diastixo.gr
Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.