Έναρξη επιθέσεων ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία

9/6/1920: Ο αντιστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος κηρύσσει την έναρξη των επιθέσεων των ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία. Η τραγωδία ξεκινά…

 

***

Έναρξη επιθέσεων ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία

Ο Μουσταφά Κεμάλ (1881-1938), αξιωματικός του τουρκικού στρατού που είχε διακριθεί στις επιχειρήσεις της Καλλίπολης, στέλεχος του εγκληματικού κομιτάτου «Ένωσις και Πρόοδος», διορίστηκε το 1919 από το σουλτάνο γενικός στρατιωτικός επιθεωρητής των ανατολικών επαρχιών (9η Στρατιά), με στρατιωτικές και πολιτικές εξουσίες. Στις 6/19 Μαΐου 1919 ο Κεμάλ έφθασε στη Σαμψούντα. Εκεί άρχισε επαφές με τοπικούς στρατιωτικούς και διοικητικούς παράγοντες, ενώ τόνιζε την ανάγκη της αντίστασης κατά των Ελλήνων. Μακριά από τον έλεγχο του κέντρου και με ανοχή των Άγγλων, ανέπτυξε μεγάλο διαφωτιστικό και οργανωτικό έργο. Κατηγορώντας τη σουλτανική κυβέρνηση για αδράνεια, άρχισε την οργάνωση ανταρτικών ομάδων, που αργά αλλά σταθερά λάμβαναν μορφή τακτικού στρατού. Με το Πρωτόκολλο της Αμάσειας (8/21 Ιουνίου 1919) διακηρύχθηκε η απόφαση για αντίσταση των Τούρκων στις συμμαχικές αποφάσεις. Στα συνέδρια του Ερζερούμ (το καλοκαίρι) και της Σεβάστειας (4 Σεπτεμβρίου) απορρίφθηκε κάθε ιδέα διαμελισμού. Τότε αναγνωρίστηκε η ηγεσία του Κεμάλ και συγκροτήθηκε προσωρινή κυβέρνηση.

Τουρκικές εθνοσυνελεύσεις

Ακολούθησε ένας σκληρός χρόνος για τους Τούρκους. Η αδιάλλακτη στάση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, που συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη τον Ιανουάριο του 1920, οδήγησε τους Συμμάχους στην απόφαση να καταληφθεί η Κωνσταντινούπολη (3/16 Μαρτίου 1920) και να διαλυθεί η Εθνοσυνέλευση. Η νέα αγγλόφιλη κυβέρνηση του Δαμάτ Φερίτ και ο μουσουλμανικός κλήρος κήρυξαν πόλεμο κατά του Κεμάλ, που μπόρεσε ωστόσο να διασωθεί και σταδιακά κατάφερε να επιβληθεί, αφού πολλοί Τούρκοι θεωρούσαν το σουλτάνο «αιχμάλωτο». Στις 10/23 Απριλίου 1920 η Α΄ Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Άγκυρας σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση με πρόεδρο τον Κεμάλ, αλλά η αντίδραση συνεχιζόταν. Ως αποτέλεσμα, αλλεπάλληλα φιλοσουλτανικά κινήματα εκδηλώνονταν στην Ανατολία.

Όλο αυτό το διάστημα, ο πρώτος χρόνος, δυστυχώς για τις ελληνικές δυνάμεις, πέρασε ανεκμετάλλευτο. Το συμμαχικό συμβούλιο αρνούνταν να εγκρίνει την υπέρβαση των ορίων της κατεχόμενης ζώνης για τη διεξαγωγή εκκαθαριστικών επιχειρήσεων με σκοπό τη συντριβή της ανταρσίας του Κεμάλ εν τη γενέσει. Οι πιέσεις του Βενιζέλου απέδωσαν μόλις τον Ιούνιο του 1920, όταν οι κεμαλικές δυνάμεις απειλούσαν την Κωνσταντινούπολη και τα Στενά. Με μια θυελλώδη εξόρμηση που άρχισε στις 9 Ιουνίου, ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε διαδοχικά το Ντερέκιοϊ, τη Μεντεχώρα, τη Φιλαδέλφεια, το Αξάριο, το Σόμα, το Μπαλίκεσερ, την Πάνορμο και στις 25 Ιουνίου εισήλθε στην ιστορική Προύσα. Συνεπώς, το ηθικό των Τούρκων κατέρρευσε. Ένα μήνα αργότερα, ο δρόμος για τη Μεγάλη Ελλάδα σφραγιζόταν στις Σέβρες.

 

Κώστας Χατζηαντωνίου, «Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 417-418