Απαγχονίζονται οι ήρωες Α. Δημητρίου και Μ. Καραολής

10/5/1956: Στη βρετανοκρατούμενη Κύπρο απαγχονίζονται –για τη δράση τους υπέρ της ελευθερίας– οι ήρωες Ανδρέας Δημητρίου και Μιχαλάκης Καραολής.

 

***

 

Εκτέλεση των αγωνιστών Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου

Ο αγώνας δεν καμπτόταν. Έξω φρενών από τον εντοπισμό βόμβας στο υπνοδωμάτιό του, ο Χάρντινγκ απαντά με νέες εκτοπίσεις. Απαγορεύει την κυκλοφορία και επικηρύσσει τον αρχηγό της ΕΟΚΑ με 100.000 αγγλικές λίρες. Ο Διγενής απαντά πως «δεν προσφέρει καμμίαν αμοιβήν δια την εκτέλεσιν του γκαουλάιτερ Χάρντινγκ, διότι η εκτέλεσίς του αποτελεί καθήκον δια κάθε Έλληνα». Οι αγγλικές αρχές παρά τις πιέσεις, αποφάσιζαν την εκτέλεση των αγωνιστών Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου. Έτσι, νέες αιματηρές ταραχές ξεσπούσαν. Η απόφαση αυτή και η συγκλονιστική στάση των δύο Ελλήνων μπροστά στην αγχόνη, την αυγή της 10ης Μαΐου 1956, πυροδότησε σφοδρές διαδηλώσεις στην Αθήνα και άλλες ελληνικές πόλεις και επέτεινε τη βαθιά κρίση στις ελληνοβρετανικές σχέσεις.

Στο μεταξύ, η πολιτική τού υπουργού Εξωτερικών Θεοτόκη, που εξαντλούνταν σε αβρότητες προς το Λονδίνο και πιέσεις προς τη Λευκωσία, προκαλούσε την οργή της Εθναρχίας η οποία τον κατηγορούσε ότι «είχε αναλάβει ρόλον μεσάζοντος παρά τω Εθνάρχη ίνα τούτος περιορίζη συνεχώς τας αξιώσεις του και προβαίνη εις ολοέν και περισσοτέρας παραχωρήσεις προς τους Βρετανούς». Στην Αθήνα, η αντιπολίτευση κατάθεσε πρόταση μομφής. Η πρόταση απορρίφθηκε από τη Βουλή, στις 24 Μαΐου. Όμως, δυο μέρες αργότερα ο Θεοτόκης παραιτήθηκε και αντικαταστάθηκε από τον έως τότε υπουργό Γεωργίας Ευάγγελο Αβέρωφ.

Νέα πολιτική

«Δεν θα ανατινάξω την Ελλάδα για χάρη τους. Πρέπει να πάψουν οι Κύπριοι να νομίζουν ότι θα μου υπαγορεύουν την πολιτική της Ελλάδος. Εγώ καθορίζω την ελληνική πολιτική», ωρυόταν ο Έλληνας πρωθυπουργός ενώπιον του πρόξενου Βλάχου («Μια φορά κι ένα καιρό ένας διπλωμάτης», Δ΄, σ. 233). Ο Κ. Καραμανλής μπορεί να αναγκάστηκε να θυσιάσει το Θεοτόκη. Συνέχιζε, ωστόσο, να αναζητά έναν τρόπο για να παρασύρει το Μακάριο στο συμβιβασμό, προς τον οποίο μονομερώς δεν τολμούσε να βαδίσει, σκεπτόμενος το πολιτικό κόστος.

Πρώτες κινήσεις καλής θέλησης του Αβέρωφ προς τους Βρετανούς ήταν η απόλυση του διευθυντή του ΕΙΡ για τις αντιαγγλικές εκπομπές και η αντικατάσταση των δυναμικών διπλωματών στη Λευκωσία, του γενικού πρόξενου Α. Παππά και του υποπρόξενου Ρόδη Ρούφου από τους οπαδούς τού συμβιβασμού Βλάχο και Φρυδά. Συγχρόνως, η νέα πολιτική περιλαμβάνει και την άμεση επαφή του Αβέρωφ (με το ψευδώνυμο «Ισαάκιος» και μέσω του ελληνικού διπλωματικού σάκου) με το Γρίβα. Σκοπός ήταν να κερδηθεί η εμπιστοσύνη του τελευταίου. Πρώτιστοι στόχοι τέθηκαν η απελευθέρωση του Μακάριου και η προσπάθεια εκμαίευσης αμερικανικής μεσολάβησης προς μυστικές διαπραγματεύσεις, πριν τη νέα προσφυγή στα Ηνωμένα Έθνη.

Κώστας Χατζηαντωνίου, «Κύπρος 1954-1974», εκδόσεις Ιωλκός, σελ. 51-52.